falafalafalafalafalafalafala

Nulla posteritas, si non in honore antiquitas. Petros Pneumatikos

 

MARE NOSTRUM

czyli

wpływ antyku Morza Śródziemnego na późniejsze pokolenia

falafalafalafalafalafala

STRONA GŁÓWNA

 

PEŁNO JEJ,
a jakoby ŁACINY I GREKI nie było...

 

Quidquid discis, tibi discis.

Czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.

 

    Wydawać by się mogło, że łacina i greka, języki martwe, do niczego nie są przydatne. Tymi językami kiedyś ludzie mówili, ale co to ma wspólnego z nami? Z nowoczesnością? Otóż ma i to wiele, ponieważ nawet w naszym szkolnym otoczeniu pełno łaciny i greki, może czasami nieco przekształconej, może nie tak wymawiał Grek i Rzymianin, ale nawet najbardziej nowoczesne urządzenia bazują w swym nazewnictwie na łacinie i grece (np. *diaskop, chociaż powstały współcześnie, to użyto części składowych greckich do nazwania go). Żyjemy w otoczeniu łaciny i greki, chociaż rzadko zdajemy sobie z tego sprawę. Oto przykłady:
 

 

archiedes      mapa nieba      pitagoras
 
absencja < łac. absentia – nieobecność
absolwent < łac. absolvens – odwiązujący się; kończący szkołę
Afryka < łac. Africa – Afryka
akademia < gr. 'Akad»meiaszkoła Platona założona w gaju Akademosa; *podniosła uroczystość
akta < łac. acta – zbiór dokumentów
akwarium < łac. aquarium – zbiornik na wodę
algebra < arab.upraszczanie, algebra
anatomia < gr. ¢natom…a cięcie
anoda < gr. ¥nodoj droga w górę, *anoda
Antarktyka < gr. ¢ntarktikÒj leżący naprzeciw północnego, czyli południowy
antologia < gr. ¢nqolog…a zbieranie kwiatów
Arktyka < gr. ¢rktikÒj północny
arytmetyka < gr. ¢riqmhtik»arytmetyka, liczenie
astronomia < gr. ¢stronom…a prawo ruchu gwiazd, czyli astronomia; ¢st»r gwiazda; nÒmojprawo)
asymilacja < łac. assimilatio – upodobnienie
atmosfera < gr. ¢tmÒjwyziew, para; sfa…rasfera, kula
atom < gr. ¥tomoj niepodzielny
atrament < łac. atramentum – czarny płyn, atrament
Australia < łac. tereny południowe – Australia
autograf < gr. aÙtÒgrafoj pisany własnoręcznie
autor < łac. auctor – pisarz, twórca
barometr < gr. b£rojciężar; mštronmiara, miernik
Biblia < gr. bibl…aksięgi
biblioteka < gr. b…blionksiążka; q»khskład, pomieszczenie
biocenoza < gr. b…ojżycie; ko…nwsijwspólnota, wspólne przebywanie
biografia < gr. b…ojżycie; graf…aopis
biologia < gr. b…ojżycie; lÒgojsłowo, nauka, mowa;biolog…a nauka o życiu
botanika < gr. bot£nhziele, trawa, roślina; botanikÒjroślinny, dotyczący ziół
car < łac. Caesar – Cezar
centymetr < łac. centum – sto; < gr. mštronmiernik, miara
cesarz < łac. Caesar – Cezar
chemia <  późno-gr. chme…asubstancja ziemi
chronologia < gr. cronolog…awyznaczanie czasu
cosinus < łac. co-sinus – zatoka przy zatoce (por. kształt wykresu)
cotangens < łac. co-tangens – współdotykająca (por. kształt wykresu)
cykl < gr. kÚklojokrąg, obieg, koło, cykl
cylinder < gr. kÚlindrojcylinder
cyrkiel < łac. circulus – kółeczko
decymetr < gr.-łac. dška, decem – dziesięć; < gr. mštronmiernik, miara
dekagram < gr. dškadziesięć; gr. gr£mmagram, litera
dentysta < łac. dens – ząb; dentisticus – dotyczący zębów
diaskop < gr. d…aprzez; skÒpojobserwator; *diaskop
doktor < łac. doctor – zawodowo uczący
dokument < łac. documentum – dokument
dominacja < łac. dominatio – panowanie
dyna < gr. dÚnamijsiła; *jednostka siły
dynamika < gr. dunamik» (tšcnh)nauka o sile
dyrektor < łac.  director – ten, który rozstrzyga; kierownik
dyscyplina < łac. disciplina – nauka, dyscyplina
dysproporcja < łac. disproportio – nierównomierność
elektron < gr. ½lektronbursztyn; *elektron
elektryczny < gr. ºlektrikÒj dotyczący bursztynu; *elektryczny
element < łac. elementum – element, część
energia < gr. ™nšrgeiaczynność, działanie
epidiaskop < gr. ™piskope‹npatrzeć na coś przez
epika < gr. ™pikÒjepicki
epoka < gr. ™poc»zatrzymanie; pozycja gwiazd w horoskopie; epoka
era < łac. aera – miedziane żetony danego okresu; *era
erg < gr. œrgon dzieło, czynność
Europa < gr. EÙrÒphEuropa
fizyka < gr. fusikÒjdotyczący przyrody; fizyczny
geografia < gr. geograf…aopis ziemi
geologia < gr. geolog…anauka o ziemi
geometria < gr. geometr…apomiar ziemi
gimnastyka < gr. gumnastikÒjgimnastyczny; gumnÒjnagi (chłopcy ćwiczyli nago)
gimnazjum < gr. gumn£sionszkoła gimnastyczna; szkoła
graficzny < gr. grafikÒjpisarski, rysunkowy
gram < gr.gr gr£mmarysunek, litera; gram
gramatyka < gr. grammatikÒjdotyczący liter, znający się na literach
higiena < gr. ØgieinÒjzdrowy
hiperbola < gr. Øperbol»rzut ponad; hiperbola
historia < gr. ƒstor…abadanie, historia, dzieje
izobara < gr. „sobar»jo równym ciężarze
izochora < gr. „sÒcwroj o równej objętości
izoterma < gr. „soqerm»jo równej temperaturze
kalendarz < łac. Kalendae – pierwszy dzień miesiąca
kałamarz < gr. k£lamojtrzcina, pióro do pisania
kapitan < łac. capitalis – główny; caput – głowa
karta < gr. c£rthkarta
katoda < gr. k£qodojdroga w dół, *katoda
kilogram < gr. c…lioitysiąc; gr£mmagram
kilometr < gr. c…lioitysiąc; mštronmiara, *metr
kinematyka < gr. kinhmatikÒjdotyczący ruchu
kinetyka < gr. kinhtikÒjzdolny do poruszenia
klasa < łac. classis – flota; klasa społeczna, klasa
komedia < gr. komód…akomedia; śpiew na wiejskiej zabawie
komputer < ang. < łac. computare – zliczać
konstelacja < łac. constellatio – gwiazdozbiór
kontakt < łac. contactus – wzajemny dotyk
kreda < łac. creta – kreda
kserograf < gr. xerÒj suchy; gr£fojurządzenie piszące
kwadrat < łac. quadratus – kwadrat
lampa < gr. lamp£jpochodnia, lampa oliwna
legenda < łac. legenda – to, co należy przeczytać
lekcja < łac. lectio – czytanie
leksykon < gr. lšxikonzbiór słów
liceum < gr. Luke…on"Wilczy Gaj" pod Atenami, poświęcony Apollinowi, w którym mieściła się szkoła Arystotelesa; *liceum
linijka < łac. linea – linia; sznur ciesielski do pomiaru
magister < łac. magister – nauczyciel, przełożony
magnetofon < gr. magn»tijkamień magnetyczny; fwn»dźwięk, głos
magnetowid < gr.-łac. magn»tijkamień magnetyczny; videre – widzieć, oglądać
major < łac. maior – większy, starszy
majster < niem. <łac. magister – przełożony
mapa < łac. mappa – serweta
margines < łac. margo – brzeg, margines
matematyka < gr. maqhmatikÒjnaukowy
maximum < łac. maximum – najwięcej
menzurka < łac. mensura – naczynie do pomiaru, zwłaszcza objętości
metafora < gr. metafor£zmiana; przenośnia, metafora
metr < gr. m»tronmiara, prawidło
mikrofon < gr. mikrÒjmały, drobny; fwn»dźwięk, głos
mikroskop < gr. mikrÒjmały, drobny; skope‹noglądać, patrzeć
minimum < łac. minimum – najmniej
mit < gr. màqoj słowo; legenda, bajka, mit
mitologia < gr. muqolog…aopowiadanie mitów; mitologia
monarchia < gr. monarc…ajedynowładztwo, władza jednego
muzyka < gr. mousikÒjmuzyczny, muzykalny
neologizm < gr. neÒj nowy; lÒgoj – słowo
neutron < łac. neutrum – coś obojętnego
nota < łac. nota – znak
oligarchia < gr. Ñligarc…a rządy niewielu
optymalny < łac. optimus – najlepszy
ortografia < gr. Ñrqograf…a właściwe, poprawne pisanie
Pacyfik < łac. pacificus – spokojny
panegiryk < gr. panhgurikÒjuroczysty; utwór pochwalny
papier < gr. p£purojpapirus
parabola < gr. parabol»zestawienie, porównanie; rzut obok; podobieństwo; *parabola
parafraza < gr. par£frasij omówienie; *parafraza
paragraf < gr. par£grafojznak stojący obok
parametr < gr. par£metronstojący obok miernika; *parametr
partia < łac. pars – część
pasywny < łac. passivus – bierny
pedagog < gr. pa‹jchłopiec; ¢gogÒj prowadzący; niewolnik prowadzący chłopca do szkoły; *pedagog
personifikacja < łac. personificatio – uosobienie
peryskop < gr. per…wokół; skope‹noglądać, patrzeć
plan < łac. planus – płaski; szkic na płaszczyźnie
poezja < gr. po…hsijwytwarzanie, komponowanie
polarny < łac. polus – biegun
poligrafia < gr. polÚwiele; graf…apisanie
praktyka < gr. praktikÒjzdatny do czynu, czynny, aktywny
preparat < łac. praeparatus – wcześniej przygotowany
procent < łac. pro cento – według stu
propedeutyka < gr. propaideutikÒjdotyczący wstępnej nauki
proporcja < łac. proportio – stosunek, współmierność
proza < łac. prosus – prosty, bezpośredni
radio < łac. radius – promień
religia < łac. religio – religia, pobożność, kult
retorta < łac. retortus – odwrócony, odgięty
sekretariat < łac. secretus – oddzielony; tajny
sinus < łac. zatoka (por. wykres funkcji)
statyka < gr. statikÒjzatrzymujący
stych < gr. st…cojrząd, szereg; linia, wiersz
symetria < gr. summetr…awspółmierność, harmonia
szkoła < gr. scol»czas wolny; szkoła
tabela < łac. tabella – tabliczka, deseczka
tablica < łac. tabula – deska, tablica
tangens < łac. dotykający (por. wykres funkcji)
teatr < gr. qšatronmiejsce oglądania
technika < gr. tecnikÒjzręczny, biegły; sztuczny
technologia < gr. tecnolog…arozprawa o prawidłach sztuki
telefon < gr. thloàdaleko, z oddali; fwn»głos, dźwięk
telewizor < gr.-łac. thloàdaleko, z oddali; visor – widz
temat < gr. qšmarzecz postawiona, zaproponowana
teoria < gr. qewr…aoglądanie, kontemplacja
termodynamika < gr. qšrmhciepło; dunamikÒjczynny, działający
tragedia < gr. tragód…atragedia; śpiew kozłów
trapez < gr. tr£pezastół; lada bankierska
trygonometria < gr. trigwnometr…amierzenie trójkątów
ubikacja < łac. ubi – gdzie; cacare – wypróżniać się
wiersz < łac. versus – linijka wiersza, wiersz
wigilia < łac. vigilia – czuwanie, warta, straż
zoologia < gr. zùonzwierzę; lÒgojsłowo, nauka    
   

akwedukt

STRONA GŁÓWNA


wietrzyk