? -  ok. 10 000 r. p.n.e. − Atlantyda

    W dwóch Dialogach Platona, Kritiasie i Timajosie jest mowa o Atlantydzie, lądzie między Europą a Ameryką, którym pierwotnie zarządzał Posejdon, a później jego potomkowie spłodzeni z ziemską kobietą. Był to ponoć ląd wielkości Australii czy Antarktydy, bogaty, o przyjemnym klimacie i początkowo dobrze rządzony przez mądrych królów. Bogactwo doprowadziło do moralnego upadku, ten − do gniewu bogów. Atlantyda zapadła się w otchłani morskiej. Spór o Atlantydę nadal trwa. Ciekawe są jednak podobieństwa kultur po obu stronach hipotetycznej Atlantydy: budowle piramidalne, mumifikacja, podobieństwo trzcinowych łodzi Egiptu starożytnego i południowej Ameryki, pechowa liczba trzynastka, typy meandrycznych ozdób, pierwiastek -atl w słowach Atlas, Atlantyk oraz Quetzalcoatl ("Pierzasty wąż") − aztecki bóg, który ponoć przywędrował do Ameryki ze wschodu.

ok. 3000 r. p.n.e. − Piramidy egipskie

Najstarszy spośród "7 cudów starożytności", a zarazem jedyny do dzisiaj stojący zabytek, a raczej zabytki. Najsłynniejsze są piramidy w Giza, które przez swą wielkość, perfekcję wykonania, "zaklęte w kamień" proporcje matematyczne i astronomiczne budzą podziw i wątpliwość co do autorstwa i przeznaczenia piramid.

ok. 2750 r. p.n.e. − Poemat o Gilgameszu

Najwybitniejsze dzieło literatury staro babilońskiej, opowiadające o wysiłkach legendarnego władcy Uruk, który pragnie zdobyć nieśmiertelność, ale ją przez nieuwagę traci. Niektórzy sądzą, że właśnie ten utwór zawiera podobieństwa do biblijnej rajskiej historii o Adamie i Ewie, którzy również przez swój błąd utracili nieśmiertelność. Nie jest to dziwne, ponieważ właśnie z Ur, innego miasta staro babilońskiego pochodził Abram.

ok. 1750 r. p.n.e. − Abram

Po wyjściu z Ur i zawarciu przymierza z Bogiem, staje się Abrahamem, tzn. "ojcem mnóstwa narodów". Na niego, jako protoplastę, powołują się Żydzi i Arabowie.

ok. 1690 r. p.n.e. − Kodeks Hammurabiego

Jest to najsłynniejszy zbiór praw starożytnego Wschodu.

ok. 1650 r. p.n.e. − Egipt najechany przez Hyksosów

Niektórzy uważają, że wśród plemion hyksoskich byli również potomkowie Izaaka, a wnukowie Abrahama. Biblijny Józef, jeden z synów Jakuba, wnuk Izaaka, pełnił wysoką administracyjną funkcję na dworze faraona. Ok. 1550 r. p.n.e., gdy Hyksosi zostali wypędzeni z Egiptu, Izraelitów również potraktowano jako byłych najeźdźców i uznano za niewolników. W historii żydowskiej czas ten jest zwany "Niewolą egipską".

ok. 1600 r. p.n.e. − Szczyt kultury minojskiej na Krecie

Legendarny król Minos stworzył pokojowo nastawioną kulturę na Krecie. Pałace budowano na planie labiryntu, tzn. z licznymi przybudówkami i rozgałęzieniami. Ok. 1425 r. p.n.e. stolica królestwa i pałac w Knossos zostały zburzone przez trzęsienie ziemi.

ok. 1600 - 1200 r. p.n.e. − Potęga Myken

Miasto Mykeny na Peloponezie było stolicą rodu Atrydów, z którego wywodzili się dowódcy wojny trojańskiej Agamemnon i Menelaos.

ok. 1300 - 1200 r. p.n.e. − Wojna trojańska

Syn króla Troi, Priama, będąc w gościnie u Menelaosa, pokochał jego żonę Helenę, z którą uciekł hańbiąc męża pięknej Heleny i prawa gościnności. Stało się to przyczyną wojny, która trwała dziesięć lat. Że nie był to tylko literacki wymysł Homera udowodnił niemiecki archeolog Heinrich Schliemann, który odkrył pod koniec XIX w. ruiny starożytnej Troi, a wśród nich bogaty skarb (tzw. "Skarb Priama"). Po II wojnie światowej skarb ten z Berlina został wywieziony do Moskwy i tam się znajduje. Do skarbu tego roszczą pretensje władze Grecji, bo to ich dziedzictwo kulturowe, Turcji, ponieważ Troja leży na dzisiejszych ich terenach, Niemiec, bo odkrywcą był Schliemann oraz Rosji, które "Skarb Priama" traktują jako kontrybucję wojenną za zniszczenie swoich dóbr kultury.

ok. 1250 r. p.n.e. − Wyjście Izraelitów z Egiptu pod przewodem Mojżesza. Faraonem był Ramzes II.

Wędrówka Izraelitów przez pustynne tereny do "Ziemi Obiecanej" trwała ok. 40 lat.

ok. 1200 r. p.n.e. − Powrót Odyseusza do Itaki oraz wędrówka Eneasza do Lacjum.

Po upadku Troi jeden ze zwycięskich wodzów, Odyseusz (Ulisses), długo wracał do ojczystej Itaki, w której czekała wierna Penelopa, co spisał Homer w Odysei. Nowej ojczyzny szukał  Eneasz, uciekinier z ginącego miasta, co zostało spisane przez Wergiliusza w Eneidzie.

ok. 1012 r. p.n.e. − Saul pierwszym królem Izraela

Izraelici uciekli z Egiptu, przegnali ludność Palestyny i osiedlili się na terenach "Ziemi Obiecanej". Nie mieli króla. Domagali się od Jahwe, by im postawił kogoś na czele. Pierwszym królem został Saul.

1004 - 965 r. p.n.e. - Dawid największym królem Izraela

Za rządów Dawida Jerozolima stała się stolicą państwa Izrael. Dawid jest założycielem królewskiego rodu, z którego wywodził się Jezus.

964 - 926 (?) r. p.n.e.  − Salomon najmądrzejszym królem Izraela

Salomonowi przypisywano szczególną mądrość. Był niewątpliwie zręcznym politykiem, który pokojowe układy z ościennymi państwami pieczętował ślubami z córkami królów okolicznych państw. Doprowadziło to do tego, że jego harem z legalnymi i nielegalnymi kobietami liczył ponoć 900 kobiet, a chęć pogodzenia swoich przekonań religijnych z wierzeniami jego żon powodowała starcia z ortodoksyjnymi radykałami. Za jego czasów zbudowano w Jerozolimie świątynię. Po śmierci króla walki o władzę stały się powodem "rozbicia dzielnicowego" państwa (926 r. p.n.e.). Jedynie północne tereny złożone z 10 plemion zwane są odtąd Izraelem, natomiast dwa pozostałe plemiona, z których przewagę miało pokolenie Judy, nazywają się odtąd państwem żydowskim (Jude = [Żyd] - francuska wymowa).

814 r. p.n.e. − Założenie Kartaginy, fenickiego miasta w północnej Afryce (Fenicja = Punicja]. Fenicjanie (Punijczycy) byli bardzo prężnym narodem żeglarzy, kupców, ale i żołnierzy (późniejsze wojny punickie).

810 - 805 r. p.n.e. − Królowa Semiramida w Babilonie

Legenda głosi, że król Szamsziadat zbudował dla żony, tęskniącej za rodzinnymi stronami, "Wiszące Ogrody Semiramidy", czyli tarasowo ustawiony park. Zaliczone zostały one do "7 cudów starożytności".

ok. 800 r. p.n.e. − Tajemnicze plemię Celtów

Kim byli Celtowie? Skąd pochodzą? - spory toczą się do dzisiaj. Przywędrowali gdzieś z okolic Morza Kaspijskiego, zaludnili niemal całą Europę wędrując ze wschodu na zachód, przepłynęli na wyspy brytyjskie. Wszędzie pozostawili ślady swojej kultury materialnej, chociaż nie pisanej, ponieważ mądrość plemienną przekazywali ich kapłani, druidzi, tylko poprzez przekaz ustny.

776 r. p.n.e. − Pierwsze igrzyska olimpijskie

Ku czci Dzeusa odbywały się w Olimpii, mieście na Peloponezie, igrzyska sportowe, muzyczne i poetyckie. Po raz pierwszy poświadczone one zostały w roku 776 p.n.e. Od tego roku zaczęto też w starożytnej Grecji mierzyć rachubę czasu, przy czym, ponieważ igrzyska te odbywały się co cztery lata, również ten czteroletni okres między zawodami nazywano również olimpiadą. Na czas igrzysk ogłaszano "święty pokój", zabronione były wówczas wszelkie wojny, zwycięscy zaś zawodów honorowani byli przez miasta swojego pochodzenia w sposób wyjątkowy.

753 r. p.n.e. − Legendarne założenie Rzymu

Według mitologii rzymskiej potomkami wyżej wspomnianego uciekiniera z ginącej Troi, Eneasza, byli bliźniacy, Romulus i Remus. Romulus założył Rzym (Roma od imienia założyciela), chociaż − według legendy − również Remus miał do tego prawo. Spór między braćmi doprowadził do tragedii bratobójstwa. Łatwa do zapamiętania jest data założenia Rzymu w sformułowaniu: "Rzym na siedmiu pagórkach pię-trzy się", czyli 753.

722 r. p.n.e. − Asyria niszczy królestwo Izraela

Północne 10 plemion rozbitego Izraela dostaje się pod władzę Asyrii. Większość Izraela zostaje deportowana, a na jej miejsce przybywa ludność napływowa, która z pozostałymi mieszkańcami utworzy lud Samarytan.

ok. 700 r. p.n.e. − W Sparcie Likurg nadaje prawa

Spartańskie, czyli twarde, wojskowe wychowanie, wywodzi się od tegoż prawodawcy. "Lakoniczna mowa" (Spartanin = Lacedemończyk) to krótkie, wojskowe "Tak jest" wobec rozkazu przełożonego.

660 - 510 r. p.n.e. − Okres tyranii w państwach Grecji

Okres ten nazywamy czasem tyranów, ponieważ w wielu miastach-państwach greckich przejmowali władzę na drodze zamachu stanu obalając rządy arystokracji.

624 r. p.n.e. − Reformy Drakona w Atenach

"Drakońskie prawo" to ustawodawstwo niezwykle surowe. Niemal za każde przewinienie przewidywał Drakon karę śmierci.

614 - 608 r. p.n.e. − koniec potęgi Asyrii, upadek Niniwy. Odrodzenie potęgi Babilończyków.

594 r. p.n.e. − Solon reformuje ustrój Aten

Solon znosi niewolę za długi, dzieli obywateli na cztery klasy majątkowe i wiąże prawa piastowania urzędów ze statusem majątkowym, ustanawia sąd ludowy.

587 - 539 r. p.n.e. − "Niewola Babilońska"

Król babiloński Nabuchodonozor zdobywa Jerozolimę, deportuje Żydów nad Eufrat.

ok. 550 r. p.n.e. − Krezus, najbogatszy król Lidii

Krezus, król Lidii (dzisiejsza zachodnia Turcja), jeden z najbogatszych  władców starożytności otrzymał wyrocznię w Delfach, że "zniszczy wielkie państwo", jeśli wyruszy przeciw Persom. Zrozumiał, że zniszczy Persję, wyruszył na wojnę, ale ... zniszczył swoje państwo.

539 r. p.n.e. − Król perski Cyrus zdobywa Babilon

Upadek potęgi państwa nowo babilońskiego jest też końcem żydowskiej "niewoli babilońskiej". Żydzi powracają do Palestyny i wspominają Persów jako wybawców. Zupełnie inne zdanie w niedługim czasie będą mieli o Persach atakowani Grecy.

510 - 507 r. p.n.e. − Początki demokracji w Atenach

Klejstenes przegania z Aten tyrana Hippiasza i podejmuje reformę ustrojową, która staje się początkiem demokracji ateńskiej.

509 r. p.n.e. − Rzym staje się republiką

Po pierwszym okresie historii Rzymu (753 - 510), okresie siedmiu królów, nastał czas Rzymu republikańskiego. Ostatni król, Tarkwiniusz Pyszny tak się dał Rzymianom we znaki, że już nigdy nie dopuścili do powrotu ustroju królewskiego (nawet cesarze rzymscy, chociaż mieli władzę absolutną, nie odważyli się na tytuł króla).

494 r. p.n.e. − Secesja rzymskich plebejuszy

Chociaż Rzym stał się republiką, jednak bardzo szybko nastąpiło rozwarstwienie ludności na uprzywilejowanych patrycjuszy i często zadłużonych i niewolonych plebejuszy. Zbuntowani opuścili Rzym. Przestraszeni patrycjusze ("Kto będzie wykonywał najcięższe prace?", "Kto będzie bronił murów miasta?") przekonali do powrotu obietnicą utworzenia urzędu trybuna ludowego.

490 r. p.n.e. − I wojna perska. Bitwa pod Maratonem

Zwycięstwo Greków pod wodzą Miltiadesa ogłosił w Atenach posłaniec, który zmęczony biegiem 42 kilometrów z pola bitwy padł martwy. Na tę pamiątkę w odrodzonych Igrzyskach Olimpijskich odbywa się bieg maratoński na tym dystansie.

486 r. p.n.e. − Rozbudowa floty ateńskiej

Ateńczycy wiedzieli, że olbrzymia Persja nie pogodzi się z klęską zadaną przez niedużą Grecję. Obie strony szykowały się do wojny. Delficką wyrocznię: "Należy bronić się za drewnianymi murami" Temistokles, jeden z wodzów greckich, zinterpretował jako "mur zbudowany z drewnianych okrętów", do czego przekonał Ateńczyków i wybudował nowoczesną flotę.

457 - 404 r. p.n.e. − Nieszczęsne wojny peloponeskie między Spartą a Atenami.

Trzy bratobójcze wojny peloponeskie stały się początkiem końca potęgi Aten. Osłabione klęskami ze Spartanami zaczęły chylić się ku upadkowi.

450 r. p.n.e. − Prawo XII Tablic w Rzymie

Rzym stał się w 509 r. republikański, ale jeszcze nie w pełni praworządny. Starcia między uprzywilejowanymi patrycjuszami, a często krzywdzonymi plebejuszami, prowadziły do starć między tymi warstwami. Prawo XII Tablic, czyli ustawy precyzyjnie ustalające prawa i obowiązki wszystkich obywateli, kończą domowe starcia ludności republiki rzymskiej.

443 - 429 r. p.n.e. − Demokracja ateńska Peryklesa

Ateński mąż stanu, Perykles, po raz pierwszy w historii Europy, kierował się zasadami "władzy ludu" dÁmoj - lud; krat…a - władza). Zgromadzenie Ludowe, najwyższy organ władzy w państwie, stał się wzorcem dla wszystkich ustawodawczych sejmów, parlamentów.

ok. 430 r. p.n.e. − Śmierć Herodota, "ojca historii"

ok. 450 - 410 r. p.n.e. − Akropol - duma Ateńczyków

Biały, marmurowy Akropol, osiąga pełnię świetności.

ok. 440 r. p.n.e. − "Dzeus Olimpijski" Fidiasza

Jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich, Fidiasz, otrzymał zamówienie wykonania posągu boga Dzeusa w świątyni w Olimpii. Wykonał go na konstrukcji drewnianej z płytek kości słoniowej pokrytych warstewką złota. Posąg zaliczany był do "7 cudów starożytności".

ok. 410 r. p.n.e. − okres świetności tragedii greckiej

Trzech najświetniejszych tragików greckich, Ajschylos, Sofokles i Eurypides, doprowadziło ten gatunek literacki na niedościgłe wyżyny kunsztu.

399 r. p.n.e. − Stracenie filozofa Sokratesa

Ateński filozof Sokrates zostaje oskarżony o demoralizację młodzieży, skazany na śmierć, śmierć wykonana przez wypicie trującej cykuty. Mówi się o oświeconym okresie ateńskim, o demokracji, o tolerancji, a wyrok nader surowy, wręcz niezrozumiały. Platon, uczeń Sokratesa, w swych Dialogach przedstawia poglądy mistrza. Absolutnie nie zasługują na potępienie, co więcej, na śmierć. Niektórzy Sokratesa porównywali do Jezusa. Obaj nie pisali, a nauki spisali ich uczniowie; obaj głosili poglądy niewygodne dla "establishmentu"; obaj ponieśli śmierć za swe przekonania.

353 r. p.n.e. − Mauzoleum w Halikarnasie

Artemizja, siostra i żona Mauzolosa, perskiego satrapy w Karii (dzisiejsza zachodnia Turcja), po śmierci męża buduje wspaniały grobowiec (jeden z "7 cudów starożytności"), który stał się wzorcem dla wszystkich późniejszych monumentalnych grobowców - mauzoleów.

356 r. p.n.e. − Spalenie Artemizjonu w Efezie

Świątynia Artemidy w Efezie, jeden z "7 cudów starożytności", stała się obiektem piromańskich zapędów niejakiego Herostratosa. Jak później wyznał na torturach, chciał zyskać przez ten czyn nieśmiertelną sławę. By uniemożliwić spełnienie tej nadziei, po wykonaniu kary śmierci na podpalaczu, mieszkańcy Efezu postanowili nigdy nie wymawiać imienia podpalacza. Historia jednak wskazuje, że niesławny czyn i imię Herostratosa nie poszły w zapomnienie.

348 r. p.n.e. − Śmierć Platona (428 - 348), najsłynniejszego przedstawiciela filozofii idealistycznej.

338 r. p.n.e. − Koniec niepodległości Aten

Filip II Macedoński, za którego czasów Macedonia rośnie w potęgę, w bitwie pod Cheroneą pokonuje i uzależnia Ateńczyków. Jest to kres świetności politycznej Aten.

356 - 323 r. p.n.e. − Krótkie, ale niezwykłe życie Aleksandra Macedońskiego i potęgi jego władzy.

322 r. p.n.e. − Śmierć Arystotelesa (384 - 322), najsłynniejszego przedstawiciela filozofii realistycznej.

312 r. p.n.e. − Via Appia w Rzymie

Na polecenie cenzora Klaudiusza Appiusza zbudowano z Rzymu do Kapui pierwszą brukowaną drogę. Stała się wzorcem solidności wszystkich rzymskich dróg.

290 r. p.n.e. − Kolos Rodyjski

Na wyspie Rodos, u wejścia do portu, zbudowano olbrzymi posąg boga Heliosa, który został zaliczony do jednego z "7 cudów starożytności".

279 r. p.n.e. − Latarnia morska na wyspie Faros

Na maleńkiej wyspie Faros, będącej częścią portu Aleksandria, zbudowano słynną latarnię morską, która również została zaliczona do jednego z "7 cudów starożytności".

275 r. p.n.e. − "Pyrrusowe zwycięstwo"

Król Epiru, Pyrrus, włączył się w wojnę Tarentu przeciwko Rzymowi. Po raz pierwszy Rzymianie ujrzeli w armii Pyrrusa bojowe słonie. Wygrał bitwę Pyrrus, ale z tak wielkimi stratami, że − jak stwierdził − "Jeszcze jedno takie zwycięstwo, a jesteśmy przegrani".

264 - 241 r. p.n.e. − I wojna punicka

Między Rzymem a Kartaginą musiało dojść do wojny. Za mało było miejsca dla dwóch potęg. Pierwsza wojna toczyła się głównie na morzu, którą Rzymianie wygrali wypierając Kartagińczyków z Sycylii.

218 - 202 r. p.n.e. − II wojna punicka

Niezwykle zażarta II wojna punicka. Słynne przejście Hannibala przez Alpy z armią uzbrojoną m.in. w bojowe słonie, klęski Rzymian, zagrożenie samego Rzymu (Hannibal ad portas. Hannibal u bram), przeniesienie teatru wojny do Afryki i zwycięstwo słynnego wodza rzymskiego, Korneliusza Scypiona Afrykańskiego nad wojskami Kartaginy (słynne żałosne: "Zamo, O Zamo" Hannibala po klęsce pod Zamą i łatwa do zapamiętania data 202). Po traktacie pokojowym (201). Kartagina traci m.in. Hiszpanię i wyspy Morza Śródziemnego.

ok. 215 r. p.n.e. − Biblioteka Aleksandryjska

Dzięki poparciu greckiej dynastii Ptolemeuszy powstała w Aleksandrii słynna biblioteka licząca ok. miliona papirusowych zwojów z niemal wszystkimi dziełami starożytności. Biblioteka spłonęła w czasie oblężenia Aleksandrii w 48 r. p.n.e. w tzw. wojnie aleksandryjskiej.

212 r. p.n.e. − Śmierć Archimedesa w Syrakuzach

Archimedes, słynny wynalazca (wielokrążek, śruba wodna), matematyk (początek rachunku różniczkowego), fizyk (słynne Heureka! po odkryciu prawa wyporu), mieszkał w Syrakuzach, mieście na Sycylii, które w czasie II wojny punickiej opowiedziało się po stronie Kartaginy. Jeden z rzymskich żołnierzy widząc uczonego rysującego jakieś plany na ziemi, zaczął deptać po rysunkach. Noli tángere círculos meos ! (Nie burz moich kółek!) miał zawołać rozzłoszczony Archimedes do nieuczonego żołdaka. Ten pchnął go mieczem i zabił.

149 - 146 r. p.n.e. − III wojna punicka

Rzymianie ciągle mieli w pamięci klęski doznane od Hannibala. Szczególnie jednak jeden Rzymianin, senator Katon Starszy, był za całkowitym wytępieniem Kartagińczyków. Każde wystąpienie w senacie, niezależnie jakiego tematu dotyczyło, kończył judzącym stwierdzenie: Céterum cénseo Cartháginem delendam esse (A na koniec, to uważam, że Kartaginę należy zniszczyć). Wzniecona III wojna punicka kończy istnienie Kartaginy, miasto zostaje doszczętnie zniszczone.

133 r. p.n.e. (Tyberiusz), 123 r. p.n.e. (Gajusz)

Słynni bracia, Tyberiusz i Gajusz Gracchowie, w czasie sprawowania urzędu trybuna ludowego wnosili pod obrady przeciwobszarnicze ustawy. Obaj zamordowani.

73 - 71 r. p.n.e. − Powstanie Spartakusa

Spartakus, zniewolony po wojnie żołnierz z królewskiego rodu trackiego, uciekł ze szkoły gladiatorów w Kapui, wszczął powstanie i w krótkim czasie zebrał armię 70 tysięcy podobnych sobie pokrzywdzonych przez los. Przez dwa lata armia pustoszyła tereny Italii. W 71 roku armia rzymska pokonała powstańców, Spartakus poległ. Dla odstraszenia ewentualnych naśladowców ukrzyżowano wzdłuż Via Appia 6000 niewolników.

60 r. p.n.e. − I triumwirat

Gajusz Juliusz Cezar, Marek Licyniusz Krassus oraz Gnejusz Pompejusz tworzą tajny układ, sojusz wzajemnego poparcia, skierowany przeciwko senatowi.

58 - 51 r. p.n.e. − Podbój Galii przez Cezara

Cezar był klasycznym przykładem stosowania zasady Dívide et ímpera (Dziel i rządź), również w Galii (tereny dzisiejszej Francji). Plemiona tan zamieszkujące nie stanowiły jeszcze zjednoczonego państwa, dlatego też łatwiej było popierać jednych przeciwko drugim dla swojej, tzn. rzymskiej korzyści. Niewątpliwie męstwo Rzymian, ale i polityczne umiejętności doprowadziły do podbicia Galii. Pod koniec wojny plemiona galijskie próbowały zjednoczyć się i walczyć wspólnie pod wodzą Wercyngetoryksa, narodowego bohatera dzisiejszej Francji, ale Rzym okazał się silniejszy.

Wercyngetoryks

49 r. p.n.e. − Cezar przekracza Rubikon

Wzrastająca potęga Cezara wzbudza wrogość w senacie rzymskim. Cezar nigdy nie był skłonny poddać się senatowi. Po zwycięstwach w Galii, gdy senat nakazał rozpuścić wojsko i wrócić do Rzymu, wrócił, ale z wojskiem. Zaczęła się wojna domowa.

44 r. p.n.e. − Zabójstwo Cezara

Około 60 republikanów utworzyło sprzysiężenie mające na celu zamordowanie Cezara. W dniu 15 marca (Idy Marcowe) zaatakowali w senacie. Jednym z morderców był Brutus (Et tu, Brute, contra me? I ty, Brutusie, przeciwko nie?).

11. XI. 43 r. p.n.e. − II triumwirat

Gajusz Oktawiusz (adoptowany syn Cezara), Marek Antoniusz i Marek Lepidus tworzą układ przeciwko zabójcom Cezara i przeciw senatowi.

7. XII. 43 r. p.n.e. − Śmierć Cycerona

Marek Tuliusz Cyceron, jeden z najwybitniejszych polityków, mówców, filozofów rzymskich stanął po stronie republiki i senatu. W tych niepewnych czasach za błąd opowiedzenia się po niewłaściwej stronie płaciło się życiem. Z rozkazu Marka Antoniusza został zamordowany, a jego głowę wystawić kazała na widok publiczny, na mównicy Forum Romanum, skąd atakował słowem, Fulwia, żona Marka Antoniusza.

37 r. p.n.e. − Judea wasalnym królestwem Rzymu

Herod, któremu historia nadała przydomek Wielki, a który w tradycji chrześcijańskiej raczej powinien mieć przydomek "Krwawy", otrzymuje poparcie senatu rzymskiego i staje się wasalnym królem Judei.

30 r. p.n.e. − Samobójstwo Kleopatry

Piękna królowa Egiptu, Kleopatra VII, korzystała ze swoich wdzięków, by znaleźć przychylność u władców rzymskich. "Zapanowała miłośnie" nad Cezarem, nad Markiem Antoniuszem, próbowała nad Oktawianem (po klęsce wojsk Antoniusza pod Akcjum), ale gdy to się nie udało, popełniła samobójstwo.

12. I. 29 r. p.n.e. − PAX  ROMANA  (Pokój Rzymski)

Janus, rzymski bóg wszelkiego początku, któremu poświęcony był pierwszy miesiąc roku, miał w Rzymie świątynię. W niej znajdowała się dwuskrzydła brama, przez którą przechodzili żołnierze udający się na wojnę. Brama więc mogła być zamknięta tylko w czasach pokoju. W historii Rzymu zdarzało się to bardzo rzadko. Po raz trzeci na polecenie senatu zamknięto tę bramę ogłaszając nadejście powszechnego pokoju.

ok. 20 r. p.n.e. - 15 r. n.e. − Mecenas

Gajusz Mecenas, Rzymianin z etruskiego rodu, przyjaciel i doradca Augusta, opiekował się grupą niezamożnych poetów z Wergiliuszem i Horacym na czele. Jego nazwisko stało się synonimem opiekuna sztuki.

21. IX. 19 r. p.n.e. − Śmierć Wergiliusza

Publiusz Wergiliusz Maro, genialny poeta rzymski, twórca Eneidy, Bukolik i Georgik w swych utworach starał się przedstawiać wielkość pokojowego państwa za rządów Oktawiana Augusta.

ok. 8 - 6 r. p.n.e. − Narodziny Jezusa

Do VI w. n.e. obliczano lata od roku założenia Rzymu (a. U. c. = ab Urbe cóndita = od założenia Rzymu). Żyjący w VI wieku zakonnik Dionizy Exiguus postanowił wprowadzić "nową erę", obliczać od roku narodzenia Jezusa. Obliczył, że Jezus narodził się w 754 roku rzymskiej rachuby czasu, czyli w 754 r. od założenia Rzymu. Przy poparciu Kościoła uznano więc, że zerowy rok ery chrześcijańskiej to 754 r. a. U. c. Nową, chrześcijańską erę wprowadzono, ale znacznie później wykazano, że obliczenia przeprowadzone przez Dionizego są błędne.

4 r. p.n.e. − Śmierć Heroda Wielkiego

Umiera Herod Wielki, który panował w Judei w latach 37 - 4 p.n.e. Nadano mu przydomek "Wielki", był uważany za dobrego polityka, budowniczego (m.in. świątynia jerozolimska"), ale i krwawego króla.

ok. 30 - 33 r. n.e. − Śmierć Jezusa

Dokładnego roku śmierci Jezusa na krzyżu nie znamy, wiemy zaś, że zmarł w uroczystość składania baranka paschalnego, w dniu poprzedzającym żydowskie święta Paschy.

18 - 20. VII. 64 r. n.e. − Pożar Rzymu

Rozkaz podpalenia Rzymu wydał ponoć cesarz Neron, któremu nie podobała się ciasna zabudowa miasta. Większa część Rzymu spłonęła, winę Neron zrzucił na chrześcijan. Tradycja opowiada, że głoszący wówczas Ewangelię w Rzymie apostoł Piotr przestraszył się prześladowań, zaczął uciekać, ale za miastem spotkał idącego naprzeciw Jezusa. "Quo vadis, Domine?" (Dokąd idziesz, Panie?) - miał zapytać Piotr. "Idę do Rzymu jeszcze raz ponieść śmierć męczeńską". Skruszony Piotr przemógł strach i wrócił do stolicy.

ok. 67 r. n.e. − Męczeńska śmierć Piotra i Pawła

Apostołowie chrześcijaństwa, Piotr (pierwszy papież] oraz Paweł (misjonarz przede wszystkim Azji) umierają w Rzymie śmiercią męczenników: Piotr umiera na krzyżu obrócony nogami w górę ("Nie godnym umierać jak mistrz"), Paweł został ścięty mieczem.

IX. 70 r. n.e. − Jerozolima zdobyta

Żydzi nigdy nie chcieli uznać zwierzchnictwa Rzymu. W 67 r. n.e. wszczęli powstanie, które jednak zakończyło się klęską. Ocaleli Żydzi rozproszyli się po świecie (diaspora żydowska).

28. IV. 79 r. n.e. − Wybuch Wezuwiusza

W trakcie wybuchu Wezuwiusza zostały zalane lawą trzy miasta: Pompeje, Stabie i Herkulanum. Zginął również pisarz i przyrodnik, Pliniusz Starszy, który  spieszył z pomocą i w celach obserwacyjnych niecodziennego zjawiska przyrody.

180 r. n.e. − Śmierć cesarza Marka Aureliusza

Nietypowy to cesarz rzymski. Byli moralnie zwyrodniali (Kaligula, Neron), byli wspaniali politycy i budowniczowie (August, Klaudiusz, Tytus, Hadrian), Marek Aureliusz był stoickim filozofem, który zostawił po sobie swoje moralne Rozmyślania pisane po grecku.

II. 313 r. n.e. − Edykt Mediolański

Cesarz Konstantyn Wielki wespół ze swoim współrządcą Licyniuszem wydali w Mediolanie edykt o tolerancji religijnej. Było to szczególnie ważne dla chrześcijan, ponieważ w okresie trzech pierwszych wieków naszej ery chrześcijanie doznawali prześladowań. Podobno przychylnym dla nowej religii stał się Konstantyn Wielki po wydarzeniach jakie się podobno dokonały w trakcie walk Konstantyna z uzurpatorem Maksencjuszem. Przed decydującą bitwą na Moście Mulwijskim usłyszał Konstantyn głos: "In hoc signo vinces" ("W tym znaku będziesz zwyciężał") i zobaczył na niebie znak krzyża. Wyszyty na sztandarach krzyż stał się znakiem zwycięstwa.

325 r. n.e. − Sobór Nicejski

Przez cesarza Konstantyna został zwołany w Nicei  pierwszy sobór chrześcijański, na którym powstało wyznanie wiary, Credo nicejskie, uznano boskość Jezusa Chrystusa oraz ustalono datą święcenia Wielkanocy.

330 r. n.e. − Bizancjum stolicą Imperium

Konstantyn Wielki przenosi stolicę państwa z Rzymu do Bizancjum, które otrzymało nową nazwę Konstantynopol.

26. VI. 363 r. n.e. − Śmierć Juliana Apostaty

W 360 r. n.e. cesarzem został obwołany Julian, wychowany po chrześcijańsku, ale od chrześcijaństwa odstąpił (stąd przydomek). Przed śmiercią (ranny w bitwie) miał zawołać: "Galilaee, vicisti" (Galilejczyku, zwyciężyłeś).

17. I. 395 r. n.e. − Podział Cesarstwa Rzymskiego

Przymiarki do podziału cesarstwa trwały już wcześniej (przeniesienie stolicy, system dwuwładzy za czasu dominatu). Ostateczny podział  Imperium będzie początkiem "wschodniego i zachodniego" rozbicia ówczesnego świata i Europy.

ok. 455 r. n.e. − Groźba Hunów

Azjatyckie plemię na czele Atylli (Atylla - "bicz Boży") groźbą dla Imperium Rzymskiego.

2. VI. 455 r. n.e. − Wandalowie plądrują Rzym

Coraz słabsze Imperium jest atakowane z różnych stron. Zaatakowali również Wandalowie (jedno z plemion germańskich, które wcześniej usadowiło się w północnej Afryce) pod wodzą Genzeryka, którzy przez 14 dni z taką pasją plądrowali Rzym, że stali się synonimem wandalizmu, czyli szczególnej żądzy niszczenia.

23. VIII. 476 r. n.e. − Koniec Cesarstwa Zachodniego

Odoaker, wódz germańskich najemników w Rzymie, detronizuje ostatniego cesarza, Romulusa Augustulusa, i sam zostaje obwołany przez wojsko królem. Założyciel Rzymu, Romulus, i ostatni cesarz o tym samym imieniu, spięli klamrę historii starożytnego Rzymu.