Czym jest czas? Jak go mierzyć?
Kto kieruje ciałami niebieskimi, które są miernikami mijającego
czasu?
Czy można uniknąć niszczącego wpływu czasu?
Nam, którym łatwo zerknąć na zegarek, spojrzeć na kalendarz, te problemy
wydawać się mogą mało istotne.
Takimi jednak nie były i nie są. I nimi zajmowała się starożytność.
Rok
kalendarzowy
Starożytni
mierzyli długość roku, badając, kiedy powtórzy się wschód Słońca na tle tegoż
samego znaku Zodiaku. Pozorna droga Słońca na tle gwiazd (ekliptyka) przechodzi
przez dwanaście gwiazdozbiorów zwanych zodiakalnymi (Zwierzyniec), ponieważ
większość nosi nazwę zwierząt.
ZJdiakÒj - Zodiak, zwierzęcy cykl gwiazdozbiorów.
Koziorożec - Capricornus (22 XII -
20 I)
|
Zodiak - ZJdiakÒj
|
Wodnik - Aquarius (21 I - 20
II)
|
Ryby - Pisces (21 II - 20 III)
|
Baran
- Aries (21 III - 20 IV)
|
Byk - Taurus (21 IV - 21 V)
|
Bliźnięta - Gemini (22 V - 21 VI)
|
Rak - Cancer (22 VI - 22
VII)
|
Lew - Leo (23 VII - 22 VIII)
|
Panna - Virgo (23 VIII - 22 IX)
|
Waga
- Libra ( 23 IX - 23 X)
|
Skorpion
- Scorpio (24 X - 22 XI)
|
Strzelec - Sagittarius (23 XI - 21 XII)
|
Nazwy
miesięcy w
języku:
polskim
|
łacińskim
|
greckim
|
angielskim
|
francuskim
|
hiszpańskim
|
niemieckim
|
rosyjskim
|
włoskim
|
styczeń
|
Ianuarius
|
Ιανουάριος
|
January
|
janvier
|
enero
|
Januar
|
janwar
Январь
|
gennaio
|
luty
|
Februarius
|
Φεβρουάριος
|
February
|
février
|
febrero
|
Februar
|
fiewral
Февраль
|
febbraio
|
marzec
|
Martius
|
Μάρτιος
|
March
|
mars
|
marzo
|
März
|
mart
Март
|
marzo
|
kwiecień
|
Aprilis
|
Απρίλιος
|
April
|
avril
|
abril
|
April
|
apriel
Апрель
|
aprile
|
maj
|
Maius
|
Μάιος
|
May
|
mai
|
mayo
|
Mai
|
maj
Май
|
maggio
|
czerwiec
|
Iunius
|
Ιούνιος
|
June
|
juin
|
junio
|
Juni
|
ijun
Июнь
|
giugno
|
lipiec
|
Iulius
|
Ιούλιος
|
July
|
juillet
|
julio
|
Juli
|
ijul
Июль
|
luglio
|
sierpień
|
Augustus
|
Αύγουστος
|
August
|
août
|
agosto
|
August
|
awgust
Август
|
agosto
|
wrzesień
|
September
|
Σεπτέμβριος
|
September
|
septembre
|
septiembre
|
September
|
sientiabr
Сентябрь
|
settembre
|
październik
|
October
|
Οκτώβριος
|
October
|
octobre
|
octubre
|
Oktober
|
oktiabr
Октябрь
|
ottobre
|
listopad
|
November
|
Νοέμβριος
|
November
|
novembre
|
noviembre
|
November
|
nojabr
Ноябрь
|
novembre
|
grudzień
|
December
|
Δεκέμβριος
|
December
|
décembre
|
diciembre
|
Dezember
|
diekabr
Декабрь
|
dicembre
|
Pierwotnie rok rzymski składał się z dziesięciu miesięcy, przy czym
początek roku zaczynał się 1 marca. Nazwa wzięła się od imienia boga wojny,
Marsa. Pozostałością tego pierwotnego kalendarza są nazwy miesięcy: September
(miesiąc siódmy, septem - siedem), October (miesiąc ósmy, octo - osiem),
November (miesiąc dziewiąty, novem - dziewięć), December (miesiąc
dziesiąty, decem - dziesięć).
Później dołożono przed marcem dwa miesiące, ale nazwy od
września do grudnia pozostały. Tak więc September (z nazwy miesiąc siódmy) stał
się w roku miesiącem dziewiątym, October (z nazwy miesiąc ósmy) stał się
miesiącem dziesiątym, November (z nazwy miesiąc dziewiąty) stał się miesiącem
jedenastym, a December (z nazwy miesiąc dziesiąty) stał się miesiącem
dwunastym.
Nazwy pierwszych sześciu miesięcy wiążą się z imionami bóstw
lub z obrzędami kultowymi:
- Ianuarius − od Janusa,
boga wszelkiego początku.
- Februarius − od februum,
"oczyszczanie", ponieważ w tym miesiącu odbywały się święta
Luperkaliów, w czasie których dokonywało się oczyszczanie od win.
- Martius − od Marsa,
boga wojny. W tym miesiącu zaczynały się działania wojenne.
- Aprilis − od Afrodyty
(Wenus), bogini życiodajnej miłości, wiosny, kwiatów.
- Maius − od Mai, staro
italskiej bogini utożsamianej z boginią Bona Dea (Dobra Bogini).
- Iunius − od Junony,
żony Jowisza.
- Na cześć Gajusza Juliusza Cezara miesiąc Quinctilis (lipiec) został nazwany
Iulius, natomiast miesiąc Sextilis (sierpień) otrzymał nową nazwę, Augustus,
na cześć Oktawiana Augusta.
Tempora mutantur et nos
mutamur in illis.
Czasy zmieniają się, a my zmieniamy się wraz z nimi.
Nazwy dni
tygodnia w języku:
polskim
|
łacińskim
|
greckim
|
angielskim
|
francuskim
|
hiszpańskim
|
niemieckim
|
rosyjskim
|
włoskim
|
niedziela
|
dies Solis
|
Κυριακή
|
Sunday
|
dimanche
|
domingo
|
Sonntag
|
woskriesienie
воскресенье
|
domenica
|
poniedziałek
|
dies Lunae
|
Δευτέρα
|
Monday
|
lundi
|
lunes
|
Montag
|
poniedielnik
понедельник
|
lunedì
|
wtorek
|
dies Martis
|
Τρίτη
|
Tuesday
|
mardi
|
martes
|
Dienstag
|
wtornik
вторник
|
martedì
|
środa
|
dies Mercurii
|
Τετάρτη
|
Wednesday
|
mercredi
|
miércoles
|
Mittwoch
|
srieda
среда
|
mercoledì
|
czwartek
|
dies Iovis
|
Πέμπτη
|
Thursday
|
jeudi
|
jueves
|
Donnerstag
|
czetwierg
четверг
|
giovedì
|
piątek
|
dies Veneris
|
Παρασκευή
|
Friday
|
vendredi
|
viernes
|
Freitag
|
piatnica
пятница
|
venerdì
|
sobota
|
dies Saturni
|
Σάββατο
|
Saturday
|
samedi
|
sábado
|
Samstag
|
subbota
суббота
|
sabato
|
Przedchrześcijańskie nazwy dni tygodnia nawiązywały do
bóstw, które miały sobie przypisane znane w starożytności "ruchome"
ciała niebieskie (Słońce, Księżyc i planety):
- niedziela – dies Solis – to dzień boga Słońca (Sol, gen.
Solis).
- poniedziałek – dies Lunae – to dzień bogini Księżyca (Luna,
gen. Lunae).
- wtorek – dies Martis – to dzień boga Marsa (Mars, gen. Martis).
- środa – dies Mercurii – to dzień boga Merkurego (Mercurius,
gen. Mercurii).
- czwartek – dies Iovis – to dzień boga Jowisza (Iuppiter, gen. Iovis).
- piątek – dies Veneris
– to dzień bogini Wenus (Venus, gen. Veneris).
- sobota – dies Saturni
– to dzień boga Saturna (Saturnus, gen. Saturni).
Po nadejściu chrześcijaństwa dni tygodnia zaczęto
określać:
- niedziela jako Dominica, czyli Dzień Pański.
- poniedziałek jako feria secunda, czyli dzień powszedni drugi
(pierwszym dniem tygodnia jest niedziela, ostatnim, siódmym dniem, jest
sobota).
- wtorek jako feria tertia, czyli dzień powszedni trzeci.
- środa jako feria quarta, czyli dzień powszedni czwarty.
- czwartek jako feria quinta, czyli dzień powszedni piąty.
- piątek jako feria sexta, czyli dzień powszedni szósty.
- sobota jako sabbatum, czyli szabat; nazwa wzięta z żydowskiego
sabatu, siódmego dnia tygodnia, dnia odpoczynku.
Języki nowożytne zachodnie nawiązują do
przedchrześcijańskich nazw dni tygodnia, nazwy natomiast chrześcijańskie
używane są w łacińskiej nomenklaturze Kościoła katolickiego (też w języku
greckim współczesnym oraz rosyjskim).
Cras, cras et semper cras et sic delabitur
aetas.
Jutro, jutro i ciągle jutro, i tak przemija wiek.
|