Alfa i Omega, czyli początek i koniec; wszystko, od A do Z; niewzruszony autorytet.

         Pierwsza litera alfabetu greckiego, alfa (A, a) i ostatnia, (W, w), czyli początek i koniec. W Apokalipsie nazwa "Alfa i Omega" odnosi się do Boga (Ap. 1, 8).

Amazonka, czyli kobieta rycerskiego ducha, kobieta uprawiająca jeździectwo.

         Legendarne państwo Amazonek w Azji Mniejszej tworzyły wojownicze kobiety, które obcinały sobie prawą pierś, by łatwiej mogły naciągać cięciwę łuku i władać mieczem (gr. ¢mazÒnej - bezpierśne)

Apokaliptyczny, czyli tajemniczy, wizyjny, złowieszczy, katastroficzny.

         Apokalipsa, czyli Objawienie, jest ostatnią księgą Nowego Testamentu, która właśnie zawiera wizję katastrofy, zagłady, końca świata i wiele tajemniczych postaci, znaków i symboli (gr. ¢pok£luyij - odsłonięcie, objawienie).

Argusowe oko, czyli czujne, baczne, podejrzliwe.

         Argus (Argos) był stuokim olbrzymem, któremu Hera, zazdrosna żona Dzeusa, kazała strzec zamienionej przez nią w jałówkę nimfy Io, kochanki Dzeusa.

Arka Przymierza, czyli symbol przymierza Boga z człowiekiem.  W znaczeniu współczesnym − symbol najważniejszych dla danej społeczności wartości.

         Arka Przymierza była drewnianą, pozłacaną skrzynią, będąca przedmiotem czci religijnej Żydów jako symbol obecności bożej wśród nich. W skrzyni tej, przechowywanej w najświętszej części świątyni, znajdowały się tablice dziesięciorga przykazań, laska Mojżesza oraz manna, którą żywili się Izraelici w czasie wędrówki z Egiptu (Ks. Wyjścia 25, 10-22). Nie wiadomo, co stało się z Arką Przymierza.

Arkadia, czyli kraj idyllicznej, sielankowej, beztroskiej szczęśliwości.

         W starożytnej Grecji Arkadia na Peloponezie była górzystą, ubogą krainą zamieszkiwaną przez prostych pasterzy. Od czasów antycznych była symbolem sielankowego, szczęśliwego spokoju. (por. Eden; Życie bukoliczne).

Armag(g)edon, czyli wielka, krwawa, wyniszczająca obie strony wojna.

         Według Apokalipsy (16, 14-16) jest to miejsce ostatecznej, decydującej bitwy między siłami dobra i zła, apokaliptyczny bój między narodami.

Babilon, czyli symbol wielkiego, bogatego, ale rozwiązłego miasta pełnego luksusu i pokus.

         Babilon był bogatym miastem , stolicą Imperium Babilońskiego w Mezopotamii.

Ba(k)chiczny, czyli hulaszczy, rozwiązły; radosny.

         Ba(k)chus, czyli Dionizos, był bożkiem wina i bujnej żywotności sił natury, na którego cześć odbywały się hulaszcze święta zwane bachanaliami.

Beczka Diogenesa, czyli symbol ograniczenia swoich potrzeb życiowych do minimum, wyrzeczenia się jakichkolwiek wygód.

         Diogenes z Synopy (ok. 413-323 r. p.n.e.), filozof  grecki ze szkoły cyników, podobno mieszkał w beczce.  Istnieje przekaz, że Aleksander Wielki podziwiając sposób życia filozofa zbliżył się do niego i chcąc go czymś obdarzyć, spytał się, czego sobie życzy. Ten miał odpowiedzieć wielkiemu królowi: "Odsuń się, byś mi nie zasłaniał słońca".

Biały kruk, czyli rzadkość, wyjątkowość; niezwykle rzadka książka; unikatowy okaz w kolekcji.

         Wg mitu greckiego pierwotnie kruki (ptaki posłańcy, zwiadowcy, donosiciele) były białe. Kiedy kruk-donosiciel przyniósł Apollinowi wieść, że jego kochanka, Koronis, zdradziła go ze śmiertelnikiem Ischysem, zabił ją, a potem , żałując swego czynu, sprawił, że pióra ptaka przybrały żałobną barwę.

Bogaty jak Krezus, czyli niezwykle majętny.

         Krezus był ostatnim królem Lidii (VI w. p.n.e., tereny dzisiejszej południowej Turcji), słynnym z bogactw. Chciwy sławy, wszczął wojnę z Cyrusem Wielkim, królem perskim, przez którego został pokonany w 546 r. p.n.e.

Cerber, czyli groźny, czujny, nieustępliwy stróż.

         W mitologii greckiej Cerber był trójgłowym psem  strzegącym bram królestwa zmarłych, Hadesu.

Cham, czyli nieokrzesany, tępy gbur; człowiek niekulturalny.

         Synami Noego byli Sem, Cham i Jafet. Gdy po potopie Noe upił się winem i nieświadomie się odkrył, jedynie Sem i Jafet zachowali się właściwie okrywając ojca. Cham natomiast zachował się niestosownie, za co został przeklęty i uznany za "najniższego sługę swych braci". (Ks. Rodzaju 9, 18-27).

Chaos, czyli bezład, zamieszanie, rozgardiasz, bałagan.

         Greckie c£oj - zionąca, rozwarta otchłań, była utożsamiana z nieuporządkowaną pramaterią, z której powstał świat.

Credo, czyli wyznanie wiary, symbol wiary.

         Łacińskie "Credo", czyli "Wierzę...", to pierwsze słowa uznanego przez Kościół wyznania wiary.

Cyklopowy, czyli olbrzymi, gigantyczny.

         Cyklopi, dzieci Uranosa i Gai, młodsze rodzeństwo tytanów, byli olbrzymiego wzrostu, o dzikim wyglądzie i jednym oku pośrodku czoła. Takiego kształtu byli również cyklopi spotkani przez Odyseusza na jednej z wysp Morza Sycylijskiego, wśród których najpotężniejszym był Polifem, syn Posejdona.

Cyniczne zachowanie, czyli nie uznające wartości poważanych w danej grupie, sposobów postępowania i autorytetów, lekceważenie wszelkich zasad.

         Szkoła cyników założona w V w. p.n.e. przez Antystenesa uważała byt psa za symbol życia zgodnego z naturą (gr. kuèn, kunÒj - pies). Ideałem było ograniczenie swych potrzeb życiowych do minimum, niezależność od aktualnych obyczajów. Zob. Beczka Diogenesa, Lampa Diogenesa.

Czujny jak Argus zob. Argusowe oko.

Czujny jak Cerber zob. Cerber

Dionizyjski zob. Ba(k)chiczny.

Dosiąść Pegaza, czyli wznieść się na szczyty polotu poetyckiego.

         Skrzydlaty koń Pegaz uderzeniami kopyt sprawił, że wytrysnęły źródła: Hippokrene i Peirene, które dały ożywcze siły tworzenia.  Nosił  Bellerofonta w czasie walki  z Chimerą.

Drakońskie prawa, czyli surowe, bezwzględne, okrutne.

         Drakon był prawodawcą ateńskim, którego ustawy (ok. 621 r. p.n.e.) odznaczały się wyjątkową surowością.

Droga do Damaszku, czyli symbol nawrócenia, nieraz gwałtownej zmiany poglądów "o 180 stopni" po okresie dojrzewania i oczyszczenia.

         Według Dziejów Apostolskich (9, 4) prześladowca Szaweł w drodze do Damaszku, gdzie miał ścigać chrześcijan, usłyszał głos Chrystusa: „Szawle! Czemu mnie prześladujesz?”. Spowodowało to nawrócenie Szawła, z prześladowcy stał się gorliwym chrześcijaninem.

Eden, czyli raj.

         Hebrajskie "Edhen", czyli "Ogród rozkoszy", był rajskim ogrodem, w którym mieszkali Adam i Ewa. (Ks. Rodzaju 2, 15).  Por. Arkadia.

Epikurejczyk, czyli człowiek ceniący ponad wszystko przyjemność i uciechy życia, hedonista, wygodniś.

         Grecki filozof Epikur (341-271 r. p.n.e.) był materialistą głoszącym zasadę rozumnego dążenia do szczęścia (tzw. eudajmonizm). Daleki był od grubego, zmysłowego, rozpustnego materializmu. Niektórzy jednak jego szkole przypisują taką prostacką zmysłowość, a niesłusznie.

Fortuna kołem się toczy, czyli powodzenie, los, bogactwo, majątek jest zmienne jak obrót koła.

         Łacińska Fortuna (fors - los na loterii, traf) jest tożsama z grecką boginią losu, Tyche (TÚch - przypadek, zdarzenie losowe).

Gehenna, czyli wielkie i długotrwałe cierpienie.

         Ge-Hinnon (hebr.)  czyli "Dolina Jęków" lub "Dolina Synów Hinnona" była nazwą doliny na południe od Jerozolimy, miejscem przeklętym, bo splamionym kultem Molocha. W Nowym Testamencie  utożsamiano to miejsce z piekłem. (zob. Moloch)

Gęsi kapitolińskie, czyli  czujne pomocnice w czasie niespodziewanego ataku.

         Gęsi, ptaki poświęcone bogini Junonie (stąd ich obecność przy świątyni Junony na rzymskim wzgórzu Kapitolu), swym krzykiem ostrzegły śpiących Rzymian przed atakiem Gallów w 390 r. p.n.e.

Golgota, czyli męka, męczeństwo.

         Hebrajskie "Gulgolet", czyli "Czaszka", "Miejsce Trupiej Głowy", było to wzgórze pod Jerozolimą, na którym ukrzyżowano Chrystusa. (Ew. Łuk. 23, 33).

Goliat, czyli olbrzym, wielkolud, osiłek.

         Według Biblii (1 Ks. Samuela 17, 23-54) Goliat był olbrzymim żołnierzem filistyńskim, którego zabił drobny Dawid w pojedynku, kamieniem rzuconym z procy. ("Wyglądają jak Dawid i Goliat").

Hannibal u bram! czyli niebezpieczeństwo dla kraju, dla ojczyzny tuż, tuż.

         Według Liwiusza (Ab Urbe condita 23, 16) był to okrzyk  trwogi Rzymian (Hannibal ad portas!) po zwycięstwie Hannibala pod Kannami w 216 r. p.n.e.

Harmag(g)edon zob. Armag(g)edon.

Hekatomba, czyli ofiara z wielu ofiar, poświęcenie życia wielu ludzi.

         U starożytnych Greków była to ofiara złożona bogom ze stu sztuk bydła (˜katÒmbh).

Hiobowa wieść, czyli tragiczna, przerażająca wieść.

         Według biblijnej Księgi Hioba Bóg udowadniał szatanowi, że mimo niezliczonych i przeogromnych nieszczęść prawdziwie pobożny człowiek ufa Opatrzności Bożej. Same "hiobowe wieści" odnoszą się do przynoszonych przez sługi Hioba wiadomości o śmierci jego dzieci i zniszczeniu majątku.

Homeryckie porównanie, czyli stylistyczna figura retoryczna, bardzo rozbudowane, wieloelementowe porównanie.

         W "Iliadzie" Homer lubuje się w przebogatych, rozbudowanych porównaniach, dzięki którym poznajemy nie tylko realia wojskowe, ale całą rzeczywistość ówczesnych czasów.

Ikarowe loty, czyli zbyt wysokie, szaleńcze, kończące się tragicznie.

         Według greckiego mitu Dedal, wspaniały rzemieślnik, przetrzymywany na Krecie wbrew woli przez miejscowego króla, chcąc się wydostać ze swoim synem Ikarem  z  wyspy, zbudował skrzydła, na których wznieśli się w przestworza. Ikar jednak nie usłuchał ojca, by nie wznosić się zbyt wysoko. Wosk  spajający pióra skrzydeł roztopił się od słońca, skrzydła rozpadły się, chłopiec runął do morza i utopił się, dając nazwę Morzu Ikaryjskiemu.

Jabłko Adama, czyli grdyka.

         Istnieje ludowe podanie, że, gdy Ewa dała do spożycia Adamowi zakazany owoc (jabłko), ten zakrztusił się nim (ogryzkiem), gdy usłyszał głos Boga. Takie było popularne wyjaśnienie istnienia grdyki  tylko u mężczyzny.    

Jabłko niezgody, czyli przyczyna zatargu, kłótni, sporu.

         Według greckiego mitu bogini niezgody, Eris, na weselu Peleusa i Tetydy, rzuciła pomiędzy obecne tam boginie, Herę, Afrodytę i Atenę, jabłko z napisem: "Dla najpiękniejszej", co doprowadziło do zawistnego sporu między boginiami. (zob. Sąd Parysa)

Judaszowe srebrniki, czyli symbol wyrachowanej, podstępnej zdrady.

         Judasz, jeden z dwunastu apostołów Jezusa, wydał  kapłanom żydowskim za trzydzieści srebrnych monet swego do tej pory mistrza.

Kabała, czyli wróżenie z kart; wpaść w kabałę, czyli w kłopoty, w tarapaty.

         Według tradycji hebrajskiej "kabbala" to nauka otrzymana od przodków mająca charakter tajemny, magiczny.

Kaduceusz, czyli symboliczna laska posłów; symbol pokoju i handlu; laska błazna.

         Według mitologii greckiej była to poselska laska boga Hermesa, którą uśmierzał spory. Przedstawiana była jako kij opleciony parą wężów, zwieńczony parą skrzydełek.

Kainowe piętno, czyli znamię zbrodniarza, zabójcy brata albo rodaka.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 4, 15) Kain, pierworodny syn Adama, był mordercą swego brata Abla. ("Kainowa zbrodnia" - bratobójstwo).

Kalwaria, czyli stacje męki Chrystusa; męka.

         Łacińska "Calvaria" ("Czaszka") jest odpowiednikiem hebrajskiej "Golgoty", czyli wzgórza pod Jerozolimą, gdzie ukrzyżowano Chrystusa. "Kalwaryjski dziad"  to ubogi żebrak zbierający datki m. in. w pielgrzymkowych miejscach, Kalwariach. Zob. Golgota.

Kasandryczna wróżba, czyli wróżba zapowiadająca nieszczęścia, katastrofy.

         Według mitologii greckiej Kassandra, córka trojańskiego króla Priama, otrzymała od  zakochanego w niej Apollina dar wieszczenia. Gdy jednak odrzuciła jego miłość, Apollo sprawił za karę, że nikt nie wierzył jej wróżbom.

Kaudyńskie jarzmo, czyli sytuacja przymusowa, z której się można uwolnić jedynie kosztem największego upokorzenia.

         W czasie wojny samnickiej wojsko rzymskie zostało schwytane w pułapkę w 321 r. p.n.e. w Wąwozie Kaudyńskim. Ocaliło życie jednak  dopiero po upokarzającym przejściu pod jarzmem uczynionym z trzech dzid, co uważano za szczyt hańby.

Koło Iksjona, czyli męczarnie, katusze, cierpienie bez kresu.

         Według mitologii greckiej król Lapitów w Tesalii, Iksjon, targnął się na cześć małżonki Dzeusa Hery, za co został strącony do Tartaru i wpleciony w stale obracające się koło ogniste.

Koń trojański, czyli zdobycz przynosząca zgubę lub niebezpieczny, podstępny podarunek.

         Ogromny, drewniany koń z ukrytymi we wnętrzu greckimi wojownikami został pozostawiony w pozornie opuszczonym obozie. Gdy Trojanie mniemając, że Grecy rzeczywiście odjechali do ojczyzny, wbrew ostrzeżeniom Kasandry wprowadzili do miasta wspaniałą zdobycz, ukryci żołnierze wydostali się z konia, wpuścili do miasta czyhających towarzyszy i zdobyli Troję.

Kozioł ofiarny, czyli człowiek obciążony cudzymi grzechami.

         W Izraelu w Święto Pojednania odbywał się obrzęd odpuszczania grzechów narodu poprzez zastępczą ofiarę kozłów: pierwszy był zabijany na ołtarzu w świątyni, drugi, symbolicznie obarczony grzechami całego zgromadzenia, był wypędzany na pustynię, gdzie z wycieńczenia ginął.

Labirynt, czyli plątanina, gmatwanina, sytuacja bardzo skomplikowana.

         Labirynt był starożytnym pałacem w Knossos na Krecie, zbudowanym - według mitów - przez Dedala, o skomplikowanym, zawiłym układzie sal, korytarzy i przejść. (por. Nić Ariadny).

Lakoniczna mowa, czyli oszczędna w słowa, zwięzła, treściwa.

         Lakonia, czyli Sparta. Spartanie wychowując swe dzieci na wojskowych nie cenili "kwiecistości" mowy, ale krótkość i treściwość wypowiedzi.

Lampa (latarnia) Diogenesa, czyli symbol pogardy dla współczesnych, niewiary w możliwość znalezienia wśród nich prawdziwego człowieka.

         Diogenes z Synopy (ok. 413-323 r. p.n.e.), filozof grecki ze szkoły cyników, pewnego razu w biały dzień spacerował z zapaloną lampą mówiąc: „Szukam człowieka”. (zob. beczka Diogenesa, cyniczne zachowanie)

Laury Miltiadesa, czyli sukcesy, które wzbudzają zawiść.

         Ateński mąż stanu Temistokles (ok. 528-462 r. p.n.e.), mimo że sam sławny, to jednak z wielką zazdrością patrzył na sukcesy wodza i polityka Miltiadesa z Aten (ok. 550-462 r. p.n.e.).

Lewiatan, czyli potwór morski symbolizujący zło; rzecz monstrualnie ogromna, potworna.

         Według Biblii był to potwór morski symbolizujący podstępne zło, wąż morski czyhający na nieostrożnego, stąd otchłań morska była symbolem zagłady.

List Bellerofonta, czyli pismo zgubne dla doręczyciela, zawierające polecenie zgładzenia dostawcy.

         Według mitologii greckiej Bellerofont, syn króla Koryntu, został posłany przez nieprzychylnego mu króla Argos, Projtosa, do króla Likii, Iobatesa, z listem zawierającym polecenie zabicia dostawcy.

Lokusta, czyli osoba mordująca tych, których powinna pielęgnować.

         Locusta ("Szarańcza") była zawodową trucicielką żyjącą w Rzymie ok. 54 r. n.e. Otruła m.in. Klaudiusza i Brytanika, usiłowała otruć Nerona. Została stracona za czasów cesarza Galby.

Łono Abrahama, czyli błogosławiony stan po śmierci.

         W ewangelicznej przypowieści o bogaczu i Łazarzu nagrodą dla ubogiego po śmierci było szczęśliwe życie "na łonie Abrahama". (Ew. Łuk. 16, 22).

Łoże Prokrusta, czyli doktryna, system zmuszający do dostosowania się do czegoś bez względu na indywidualne różnice.

         Prokrustes był przydomkiem attyckiego rozbójnika Damastera, który torturował napadniętych podróżnych dopasowując ich do rozmiarów swego łoża przez rozciąganie ciała albo przycinanie nóg.

Mane, thekel, fares, czyli groźne ostrzeżenie, złowieszczy znak.

         Według księgi Daniela (5, 25) Starego Testamentu takie ostrzeżenie zostało napisane niewidzialną ręką na ścianie pałacu  króla babilońskiego Baltazara w czasie uczty . Tekst ten wyjaśniono jako: „Policzono, zważono, rozdzielono. Policzył Bóg królestwo twoje i kres mu położył. Zważony jesteś i znaleziony za lekkim. Rozdzielono królestwo twoje i dano je Medom i Persom”. Złowróżbny ognisty napis pojawił się, gdy Baltazar kazał podać naczynia zrabowane ze świątyni jerozolimskiej; tejże nocy został zabity.

Manna z nieba, czyli niezapracowany zysk; darmowy pokarm; smakołyk; nieoczekiwana pomoc, wybawienie z trudnej sytuacji.

         Według Biblii, gdy Izraelici w czasie drogi z Egiptu cierpieli z powodu braku pożywienia, Bóg zsyłał im z nieba mączny pokarm podobny do szronu, który był nazywany manną. (Ks. Wyjścia 16).

Marsowe oblicze, czyli twarz groźna, wojowniczo zmarszczona.

         Rzymski Mars (grecki Ares), bóg wojny, kojarzony był z groźną miną, wojowniczym nastawieniem, wzbudzający lęk i strach.

Mądra jak Minerwa (Atena), czyli kobieta przy swej urodzie niezwykle mądra.

         W mitologii greckiej Atena (łacińska Minerwa) charakteryzowała się tymi właśnie przymiotami. Ptak poświęcony Atenie, sowa, jest symbolem mądrości.

Mądry jak Salomon, czyli ktoś o niezwykłych walorach umysłu i rozwagi.

         Według Biblii Salomon, trzeci król Izraelitów po Saulu i Dawidzie, słynął z niezwykłych przymiotów rozumu i bogactwa. By słuchać słów jego mądrości, przybyła z Afryki (dzisiejszej Etiopii) królowa Saba.

Mecenas, czyli opiekun sztuki, zwłaszcza pisarzy. W Polsce również grzecznościowy tytuł adwokatów.

         Gaius Mecenas był arystokratą rzymskim (zm. w 8 r. p.n.e.), zaufanym przyjacielem cesarza Augusta oraz patronem początkujących pisarzy, m.in. Horacego i Wergiliusza.

Mesjanizm, czyli  w Polsce idea rozwinięta jako mesjanizm romantyczny, przekonanie o celowości cierpień Polaków jako narodu wybranego, który wyzwoli się i jako pośrednik między Bogiem a ludzkością doprowadzi do społeczno-moralnego odrodzenia świata. Za wyraz mesjanizmu romantycznego uważa się słowa księdza Piotra z III części "Dziadów" Adama Mickiewicza: "Polska Chrystusem narodów". 

         W judaizmie mesjanizm to zespół przekonań związanych z oczekiwaniem na przyjście Bożego posłańca - Mesjasza (gr. Chrystusa = "Namaszczonego"), który miał oswobodzić z niewoli Izrael i dać mu panowanie nad światem. Chrześcijaństwo uznało Jezusa za oczekiwanego Mesjasza. Zbawcza męka Chrystusa stała się wzorcem męki narodu polskiego dla zbawienia świata.

Męki Tantala, czyli cierpienia wynikające z dręczącego pożądania rzeczy znajdujących się blisko, na widoku, w obfitości, a jednak nieosiągalnych.

         Według mitologii greckiej Tantal, król lidyjski, początkowo przyjaciel bogów ucztujący wraz z nimi na Olimpie, za swoje przewinienia został skazany na wieczne męki w Tartarze polegające na tym, że mimo, iż stał w wodzie, nie mógł jej się napić, ani zjeść owoców, mimo iż zwisały na wyciągnięcie ręki.

Miecz Damoklesa, czyli groźba wisząca nad człowiekiem beztrosko używającym przyjemności życia.

         Tyran Syrakuz Dionizjos (405-367 r. p.n.e.) swojemu nadskakującemu pochlebcy Damoklesowi zaproponował zakosztowanie chociażby na chwilę pozornie najszczęśliwszego życia. Pozwolił mu zasiąść przy wspaniałym stole biesiadnym, ale nad jego głową kazał zawiesić ostry miecz na końskim włosie. Unaocznił pochlebcy, jak wygląda życie tyrana.

Miłość platoniczna (platońska), czyli miłość subtelna, "bezcielesna", bez znamienia cielesnej erotyki.

         Platon (427 - 347 p.n.e. ) wielki filozof grecki, był twórcą systemu idealistycznego, według którego ten obecny, materialny świat, jest tylko drogą do prawdziwie realnego, czyli idealnego świata. Miłość zmysłowa jako niższa prowadzi do miłości nadzmysłowej. Miłość prawdziwa to pozbawiona pierwiastka zmysłowego miłość duchowa.

Miska soczewicy, czyli rzecz o małej wartości oddana na zamianę za rzecz o wartości bezcennej.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 25, 31-34) starszy brat, Ezaw, przybył zmęczony i głody z polowania. Widząc swojego młodszego brata, Jakuba, spożywającego potrawę z soczewicy, oddał swą godność pierworództwa (i przywileje z tym związane) za ową miskę soczewicy. Sprzedać coś za miskę soczewicy, czyli  odstąpić coś wartościowego za jakąś lichotę. Zamienił Stryjek siekierkę na kijek.

Moloch, czyli nienasycona potęga domagająca się nieustannych i przeogromnych ofiar.

         Według Biblii (4 Księga Królewska 23, 10) Moloch był semickim bóstwem ognia czczonym na terenie Kanaanu, któremu składano ofiary z dzieci. Kult ten był również sprawowany w pewnym czasie w okolicy Jerozolimy, w dolinie Gehenna, dlatego było to miejsce przeklęte. (zob. Gehenna)

Momus, czyli dokuczliwy krytyk szukający dziury w całym.

         W literaturze greckiej Momus był uosobieniem krytykanctwa albo kpiny.

Narcyzm, czyli umiłowanie samego siebie, zwłaszcza własnej urody.

         Według mitologii greckiej Narcyz był pięknym młodzieńcem, który odrzucił miłość górskiej nimfy Echo. Bogini Nemezis karząc jego pychę sprawiła, że zakochał się we własnym odbiciu w strumieniu. Biały kwiat nazwany jego imieniem jest symbolem zimnej, nieczułej urody.

Nić Ariadny, czyli sposób wybrnięcia z beznadziejnie zawikłanej sytuacji; nić przewodnia.

         Według mitologii greckiej Ariadna była córką króla Krety, Minosa, która pomogła ateńskiemu bohaterowi Tezeuszowi wydostać się z labiryntu przy pomocy kłębka nici. (zob. Labirynt, Po nitce do kłębka)

Niewola babilońska, czyli symbol ujarzmienia i przymusowego przesiedlenia całego narodu.

         Babiloński król Nabuchodonozor zdobył w 587 r. p.n.e. Jerozolimę, Żydów przesiedla do Babilonii, którzy zostają uwolnieni dopiero na mocy dekretu z 525 r. p.n.e. Cyrusa, króla Persji, zwycięzcy nad Babilonem.

Niewola egipska, czyli symbol ujarzmienia i uciskającego zniewolenia całego narodu.

         W historii Izraela był to okres początkowo dobrowolnego przebywania w Egipcie, ale później uciskającego zniewolenia po zmianie dynastii na nieprzychylną. Wyprowadzenia Izraelitów z niewoli dokonał Mojżesz ok. 1280 r. p.n.e.

Nos Kleopatry, czyli jaki wpływ na losy świata mają przypadki.

         Francuski filozof Pascal, ilustrując wpływ przypadku na bieg historii,  stwierdził: „Gdyby nos Kleopatry był krótszy  (a zatem może nie tak piękny, a zatem nie zauroczyłaby Marka Antoniusza i Cezara) inne byłyby losy świata”. (Myśli 2, 162).

Od Annasza do Kajfasza, czyli męka jałowego wędrowania po urzędach w celu znalezienia kompetentnego urzędnika i załatwienia sprawy.

         Annasz i Kajfasz byli arcykapłanami żydowskimi za czasów życia Chrystusa. Wobec niejasności prawnej wędrowano z oskarżanym Jezusem i szukano osoby, która by ostatecznie zadecydowała, co uczynić.

Odrodzić się jak Feniks z popiołów, czyli symbol powrotu do życia, do znaczenia, do wielkości po okresie oczyszczającego przez ogień milczenia; symbol regeneracji, zmartwychwstania.

         Według Herodota, historyka greckiego (Dzieje 2, 73), Feniks był bajecznym ptakiem, który miał się ukazywać co pięćset lat w egipskim Heliopolis odradzając się z popiołów, które pozostawały po każdorazowym spaleniu.

Odyseja, czyli długa wędrówka obfitująca w liczne przygody.

         Grecki poeta Homer opisał w swym poemacie "Odyseja"  powrót Odyseusza z Troi do swej ojczyzny Itaki. Tułaczka trwała dziesięć lat i obfitowała w niewiarygodne przygody.

Olimpijski spokój (pokój), czyli niezachwiany spokój ducha.

         Spokój ducha płynął ze zwyczajowego i religijnego nakazu przestrzegania bezwzględnego pokoju na czas odbywania igrzysk ku czci boga Dzeusa w Olimpii. Igrzyska te odbywały się regularnie w odstępach czteroletnich (zwanych olimpiadami) od 776 r. p.n.e.        

Oślica Balaama, czyli ironicznie człowiek małomówny, nieśmiały, który nieoczekiwanie się odezwał albo zaprotestował.

         Według Biblii (Księga Liczb 22, 27) oślica należąca do pogańskiego wieszczka Balaama, w pewnym momencie sprzeciwiła się prorokowi przemawiając ludzkim głosem.

Paniczny strach, czyli przerażający strach szerzący panikę.

         Według mitologii greckiej bożek Pan, syn Hermesa i nimfy rzecznej, był opiekunem pasterzy i trzód. Jego przeraźliwy krzyk w ciszy leśnej wzbudzał trwogę.

Parnas, czyli środowisko poetów albo symbol poezji.

         Parnas to pasmo górskie w środkowej Grecji uważane przez starożytnych za jedną z siedzib Muz oraz ich opiekuna Apollina.

Paternoster, czyli  surowe napomnienie, nagana.

         "Pater noster" ("Ojcze nasz") to pierwsze słowa pacierza w wersji łacińskiej. Pierwotnie łagodna pokuta odmówienia "Ojcze nasz" stała się synonimem surowego napomnienia.

Piękna jak Afrodyta (Wenus), czyli o szczególnej urodzie.

         Afrodyta (łac. Wenus) była grecką boginią miłości i urody.

Piękny jak Adonis, czyli o urodzie młodego i pięknego młodzieńca.

         Według mitologii greckiej Adonis był czarującym młodzieńcem, w którego urodzie zakochała się Afrodyta.

Piękny jak Apollo, czyli o mężczyźnie niezwykle pięknym i harmonijnej budowie ciała.

         Według mitologii grecko-rzymskiej Apollo (Apollin), syn Dzeusa i Latony, brat Artemidy (łac. Diany) był bogiem słońca, światła, mądrości, patronem poezji, muzyki, sztuk i nauk, opiekunem Muz na górze Parnas.

Piękny jak efeb, czyli o urodziwym młodzieńcu.

         Efeb był u Greków 18-19 letnim młodzieńcem odbywającym służbę wojskową.

Pięta Achillesa, czyli czyjaś słaba strona.

         Achilles, najdzielniejszy bohater wojny trojańskiej, jeszcze jako dziecko został zanurzony przez swoją matkę, Tetydę, nimfę morską, w wodach rzeki Hadesu, Styksu. Uczyniło go to odpornym na wszelkie ciosy. Jedynym słabym miejscem była pięta, za którą trzymała go matka w czasie zanurzenia w Styksie. Zginął ugodzony strzałą przez Parysa właśnie w piętę.

Piramidalna bzdura, czyli  bzdura kolosalna, niewyobrażalna.

Plagi egipskie, czyli coś dręczącego, dokuczliwego i to w stopniu trudnym do zniesienia.

         Pod koniec niewoli egipskiej Mojżesz dostał od Boga polecenie wyprowadzenia Izraela z Egiptu, na co się nie chciał zgodzić faraon. Wobec tego Bóg, za pośrednictwem Mojżesza, spuszczał na ten kraj plagę za plagą: woda w Nilu zamieniona w krew, plaga żab, komarów, much, zaraza na bydło, wrzody, grad, szarańcza, ciemności i śmierć pierworodnych. Po tej ostatniej pladze faraon zgodził się na wyjście Izraelitów.

Plejada, czyli grupa ludzi wybitnych w jakiejś dziedzinie związanych wspólnymi celami, poglądami itp.

         Według mitologii greckiej Plejadami było siedem nimf, córki Atlasa i Plejony, które na wieść o śmierci swych sióstr Hyad popełniły samobójstwo. Dzeus umieścił je na niebie jako grupę gwiazd.

Po nitce do kłębka, czyli metodycznie, krok po kroku, według planu dojść do wyznaczonego celu.

         Ariadna, córka króla Krety Minosa, uratowała ateńskiego bohatera, Tezeusza, który zagłębił się w skomplikowany labirynt w celu znalezienia i zabicia Minotaura, półbyka-półczłowieka. By po spełnieniu zadania Tezeusz  mógł odnaleźć powrotną drogę, zwijał w kłębek nić, którą w pierwszą stronę odwijał. (zob. Labirynt, Nić Ariadny)

Pod egidą, czyli pod opieką, pod patronatem, pod przewodnictwem.

         Egida była tarczą sporządzoną przez Hefajstosa z metalu (albo ze skóry kozy Amaltei, która niegdyś karmiła małego Dzeusa swym mlekiem). Pierwotnie cudownie broniący ten atrybut należał do Dzeusa, później - z wężami i głową Gorgony - do Ateny, a wreszcie do Apollona. (zob. Potworny jak Gorgona)

Pola Elizejskie, czyli miejsce pobytu dusz błogosławionych zmarłych.

         Według mitologii greckiej Elizjum , Pola Elizejskie, była to kraina szczęśliwości na zachodnich krańcach świata, gdzie pędzili swój błogosławiony żywot szlachetni bohaterowie wybrani przez Dzeusa.

Potworna jak Gorgona, czyli o niesamowicie szkaradnym kształcie.

         Według mitologii greckiej Gorgony były potwornymi istotami płci żeńskiej z wężami zamiast włosów, o wzroku zamieniającym ludzi w kamień. Wymieniano trzy takie potworne siostry: Steno, Euryale i Meduza.

Prace Danaid, czyli bezustanny,  daremny, bezowocny trud.

         Danaidy, pięćdziesiąt córek Danaosa, króla Argos, w noc poślubną zabiły (z wyjątkiem jednej) swych mężów, synów Ajgyptosa. Jako karę za zbrodnię po śmierci musiały w Tartarze bez końca nosić wodę próbując napełnić beczkę z podziurawionym dnem.

         Według jednego z podań mitologii greckiej jeden z tytanów, Prometeusz, utworzył pierwszego człowieka ulepiwszy go z gliny zmieszanej ze łzami. Człowiek jednak pierwotny, chociaż podobny z wyglądu do bogów, był bezradny wobec potęgi żywiołów natury. Ulitował się nad nim Prometeusz, zakradł się do niebieskiego spichlerza ognia i przyniósł jego zarzewie na ziemię. Ludzie posiedli ogień, a poprzez naukę przekazywał Prometeusz światło wiedzy i umiejętności. Nie spodobało się to Dzeusowi, który  rozkazał przykuć Prometeusza do skały Kaukazu. Codziennie zgłodniały  orzeł, ptak Dzeusa, przylatywał, by wyjadać mu wątrobę, co noc wątroba odrastała. Od nieustannych mąk, doznawanych z miłości do ludzi, uwolnił w końcu  Prometeusza Herakles.

Proteusz, czyli człowiek o zmiennych poglądach, chorągiewka na wietrze, kameleon.

         Proteusz, według mitologii greckiej, był bóstwem morskim mieszkającym na wyspie Faros, posiadającym dar wieszczenia i zdolność przybierania różnych postaci.

Przekroczyć Rubikon, czyli uczynić decydujący i nieodwołalny krok; spalić za sobą mosty.

         Rubikon jest małą rzeczką w północnej Italii, która w czasach Republiki Rzymskiej stanowiła granicę między Galią Przedalpejską a Italią właściwą. Cezar przekroczył ją w 49 r. p.n.e. wbrew rozkazom senatu, rozpoczynając wojnę domową, w której zwyciężył Pompejusza.

Puszka Pandory, czyli coś, co wywołuje mnóstwo nieszczęścia; źródło kłopotów, cierpień i smutków.

         Według mitologii greckiej Pandora była pierwszą kobietą na ziemi. Od bogów otrzymała w darze puszkę, której nie wolno jej było otwierać. Powodowana jednak ciekawością namówiła swego męża Epimeteusza (a wbrew radom jego brata Prometeusza) do otwarcia puszki, skąd wydostały się zamknięte w niej wszelkie nieszczęścia, choroby i smutki.

Putyfara, właściwie żona Putyfara, która według legend miała na imię Zulejka, czyli uwodzicielka cnotliwych mężczyzn.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 39) była ona żoną Egipcjanina Putyfara, któremu został  sprzedany w  niewolę Józef, jeden z dwunastu synów patriarchy Jakuba. Próbowała uwieść młodego Józefa, a gdy to się jej nie udało, oskarżyła go przed swym mężem, że to właśnie on próbował ją namówić do cudzołóstwa. Wierność cnocie została wynagrodzona późniejszym Józefa wywyższeniem.

Pyrrusowe zwycięstwo, czyli zwycięstwo osiągnięte nadmiernym kosztem; zwycięstwo pozorne.

         Pyrrus, władca Epiru w Grecji, odniósł wprawdzie zwycięstwo nad Rzymianami w 279 r. p.n.e. w bitwie pod Ausculum, ale poniósł bardzo ciężkie straty, które sparaliżowały jego dalsze działanie wojenne.

Pytia, czyli osoba odpowiadająca, wypowiadająca się w sposób niejasny, wieloznaczny, zagmatwany.

         Pytia była wieszczką i kapłanką Apollona w Delfach. Prorokowała odurzona wyziewami wydobywającymi się ze szczeliny skalnej, zasiadając na trójnogu w świętym kręgu. Jej wypowiedzi były niezrozumiałe, zagmatwane; kapłan Apollona budował z nich odpowiedzi wierszem heksametrycznym.

Róg Amaltei (obfitości), czyli przebogate źródło nieustannego dochodu.

         Według mitu greckiego maleńki Dzeus był na Krecie karmiony przez kozę, Amalteę, której ułamany róg miał tę właściwość, iż stale, niewyczerpanie napełniał się płodami ziemi. Róg ten był atrybutem boga bogactwa, Plutosa, Dionizosa, jak i rzymskiej bogini Fortuny.

Salomonowy wyrok, czyli niezwykle mądre rozsądzenie sprawy.

         Według Biblii (3 Księga Królewska 3, 5-14) słynny z mądrości król Salomon znalazł sposób na rozstrzygnięcie bardzo trudnego do rozwiązania sporu. Przyszły do niego dwie, wspólnie mieszkające, matki niemal równocześnie urodzonych synków. Jedno z dzieci w nocy zmarło i każda z matek twierdziła, że jej jest żywy chłopiec. Salomon wydał rozkaz rozcięcia mieczem żywego dziecka i dać każdej z nich po połowie. Jedna z kobiet zgodziła się na takie rozstrzygnięcie, natomiast druga prosiła, by jej synka oddał drugiej, byleby całego i zdrowego. To przekonało króla, że ona właśnie jest matką dziecka.

Samarytanin, czyli człowiek miłosierny, spontaniczny i bezinteresowny pomocnik chorych.

         Według ewangelicznej przypowieści nie kapłan żydowski, nie kapłański pomocnik, lewita, ale właśnie pogardzany przez Izraelitów Samarytanin przyszedł z bezinteresowną pomocą poranionemu przez zbójców podróżnemu. (Ew. Łuk. 10, 33-37). "Samarytańska przysługa" - bezinteresowna pomoc w potrzebie, zwłaszcza w chorobie.

Samsonowa siła, czyli siła niezwykła, ponadprzeciętna.

         Według Biblii Samson był izraelskim bohaterem narodowym obdarzonym niezwykłą siłą, która jednak była powiązana z koniecznością niestrzyżenia włosów. Był postrachem wrogów Izraela, Filistynów, którzy przekupili kobietę Dalilę i skłonili ją do pozbawienia Samsona jego siły, czyli ostrzyżenia włosów w czasie snu.

Sąd Parysa, czyli rozstrzygnięcie sporu o to, która ze współzawodniczących ze sobą kobiet jest najpiękniejsza.

         Parys, czyli Aleksander, syn króla Troi Priama i Hekabe, jako młody pasterz rozstrzygnął spór bogiń Hery, Ateny i Afrodyty o to, której z nich, jako najpiękniejszej, należy się jabłko Eris, bogini niezgody. Jako najpiękniejszą wskazał Parys Afrodytę, przez co naraził się na gniew pozostałych bogiń. (zob. Jabłko niezgody)

Scylla i Charybda, czyli niebezpieczeństwo czyhające z obu stron.

         Scylla był to niebezpieczny skalny przylądek znajdujący się naprzeciw wiru Charybdis przy brzegu sycylijskim. W mitologii greckiej były utożsamiane z dwoma żeńskimi potworami morskimi porywającymi żeglarzy, gdy zbliżyli się zbyt blisko do którejś z nich.

Sodoma i Gomora, czyli siedlisko rozpusty, niemoralności, grzechu i bezbożności.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 18, 20; 19, 24) Sodoma i Gomora były miastami, które za swoje rozpustne występki zostały zniszczone przez Boga ogniem i siarką.

Spartańskie warunki, czyli bardzo surowy, bez wygód, sposób życia.

         Spartanie słynęli z bardzo twardego wychowania swoich dzieci. Od wczesnych lat prowadzili koszarowy tryb życia pełny niewygód i trudnych ćwiczeń. Słynni z waleczności i hartu nie wpisali się jednak na kartach rozwoju kultury.

Stajnia Augiasza, czyli totalny bałagan, zaniedbanie, brud do uporządkowania którego potrzeba nadludzkiego wysiłku.

         Szóstą z dwunastu prac mitycznego Heraklesa było oczyszczenie nieuprzątniętej od lat stajni króla Augiasza z Elidy. Herakles uporał się z zadaniem zmieniając bieg rzeki i kierując nurt właśnie w tę brudną stajnię.

Stanąć jak słup soli, czyli znieruchomieć z przerażenia, ze zdumienia.

         Według Biblii jedynie sprawiedliwy Lot ze swoją rodziną mieli uratować się przed zagładą Sodomy i Gomory (zob. Sodoma i Gomora). Mieli uciekać z miasta nie oglądając się za siebie. Jednak żona Lota obróciła się za siebie i została zamieniona w słup soli. (Ks. Rodzaju 19, 26).

Stentorowy głos, czyli głos bardzo donośny.

         Stentor był heroldem w wojsku greckim w czasie oblężenia Troi, który "grzmiał jak pięćdziesięciu ludzi". (Homer, Iliada V, 785)

Stoicki spokój, czyli obojętność na otaczające warunki, niewzruszoność wobec bólu, cierpienia, pogoda ducha bez względu na okoliczności.

         Stoicyzm był systemem filozoficznym powstałym w III w. p.n.e. Etyka szkoły polegała na zachowaniu równowagi ducha niezakłóconej zarówno radością, jak i smutkiem, na wyzbyciu się namiętności, na życiu zgodnym z naturą i rozumem. Nazwa wzięła się od miejsca nauczania założyciela, Zenona z Kition (335-263 r. p.n.e.), w ateńskim portyku zwanym Stoa Poikile ("Portyk Wielobarwny").

Styl ezopowy, czyli dowcipny, celny, cięty albo też w stylu bajek Ezopa, czyli alegoryczny.

         Ezop był bajkopisarzem z Frygii żyjącym ok. VI w. p.n.e. Uważany jest za ojca bajkopisarstwa.

Styl homerycki, czyli opisowy, epicki.

         Homer uważany jest za twórcę pierwszych zachowanych dzieł epickich Europy, "Iliady" i "Odysei", napisanych ok. VIII w. p.n.e.

Sybaryta, czyli człowiek lubujący się w zbytkach i przyjemnościach.

         Sybaryci, mieszkańcy starożytnego miasta greckiego na terenie południowej Italii Sybaris, słynęli z zamiłowania do luksusu i uciech.

Syreni śpiew, czyli głos kusicielsko urzekający, czarujący, uwodzicielski.

         Według mitologii greckiej syreny były stworami morskimi w postaci pół-kobiety, półptaka. Kuszącym swym śpiewem wciągały przepływających żeglarzy w niebezpieczne miejsca, a z utopionych wysysały krew.

Syn marnotrawny, czyli człowiek, który najpierw odszedł od swej rodziny, grupy, popróbował szczęścia gdzie indziej, a w końcu powraca nawrócony i skruszony.

         W ewangelicznej przypowieści jest mowa o młodszym synu, który wziął swą część dziedzictwa i poszedł "na swoje". Zbyt wczesna samodzielność doprowadziła go ruiny. Skłoniło go to do skruszonego nawrócenia i powrotu do domu ojca. (Ew. Łuk. 15, 11-32).

Syzyfowe prace, czyli wysiłki nieustanne, a jednak nieskuteczne; trud ciężki i bezcelowy.

         Mityczny Syzyf, król miasta Eryfy, późniejszego Koryntu, za swe liczne przewinienia, po śmierci, w Tartarze, toczył na szczyt góry ciężki głaz, który każdorazowo przed ukończeniem pracy Syzyfa spadał w dół.

Szata Dejaniry, czyli coś, co sprawia najwyższe męczarnie, od których nie można uciec.

         Dejanira, żona Heraklesa, zazdrosna o swego męża, ofiarowała mu szatę (koszulę) zanurzoną we krwi centaura Nessosa. Miało to zapewnić miłość i wierność Heraklesa, a stało się przyczyną nieszczęścia, ponieważ szata przywarła do skóry i nie dając się zdjąć spowodowała śmierć herosa w palących męczarniach.

Tajemniczy jak Sfinks, czyli zagadkowy, nie do odgadnięcia.

         Według mitologii greckiej Sfinks (rodzaju żeńskiego) był tajemniczym potworem przedstawianym z ciałem lwa, skrzydłami, z głową i piersiami kobiety. Siedział w pobliżu greckich Teb i pożerał przechodniów, którzy nie potrafili odgadnąć jego zagadek. Od potwora uwolnił miasto dopiero Edyp, który rozwiązał zagadkę, co doprowadziło Sfinksa do samobójczego rzucenia się w przepaść. Egipski Sfinks przedstawiany jest jako leżący lew o głowie człowieka, barana albo jastrzębia.

Trafiony strzałą Amora (Erosa), czyli  ktoś w stanie zakochania, "chory" z miłości.

         Greckiego boga miłości, Erosa (rzymskiego Amora), przedstawiano jako chłopczyka z łukiem, którego strzały raniły powodując odurzenie miłością cielesną.

Trąby jerychońskie, czyli działanie dźwiękiem, słowem, pieśnią, które może spowodować "obalenie murów" zwalczanych poglądów.

         Według Biblii powracający z Egiptu Izraelici napotkali na swej drodze do celu  obwarowane miasto Jerycho. Na rozkaz Boga wojska izraelskie przez sześć kolejnych dni obchodzili mury miasta dmąc w trąby. W siódmym dniu mury Jerycha padły, miasto zostało zdobyte. (Ks. Jozuego 6, 1-27).

Troglodyta, czyli nieokrzesaniec, grubianin, brutal.

         Greckie  trwglodÚthj znaczy jaskiniowiec.

Tytan pracy, czyli ktoś o nieprzeciętnej wytrwałości i pracowitości.

         Według mitologii greckiej tytanami było sześciu synów i sześć córek Uranosa i Gai. Charakteryzowali się olbrzymim wzrostem.

Uczty Lukullusa, czyli niezwykle wystawne biesiady pełne przepychu, obfitości i smakowitości potraw.

         Nazwa pochodzi od nazwiska wodza i polityka rzymskiego, Lucjusza Licyniusza Lukullusa (ok. 117-56 r. p.n.e.), znanego z rozrzutności i wystawnych uczt.

Ultima Thule, czyli kraniec świata.

         Według Wergiliusza (Georgiki 1, 30) Ultima Thule była wyspą położoną na krańcach świata.

Uszy Midasa, czyli ośle uszy za niewłaściwą odpowiedź, symbol nieuctwa.

         Midas był legendarnym królem Frygii, który otrzymał ośle uszy za to, że w zawodach muzycznych przyznał zwycięstwo sylenowi Marsjaszowi nad Apollonem.

Wdowi grosz, czyli ofiara największego wyrzeczenia.

         Według Biblii (Ew. Marka 12, 24-27; Łukasza 21, 1-4) Jezus przyglądał się, jak ludzie wrzucali do świątynnej skarbony pieniądze. Największą jednak pochwałę zdobyła biedna wdowa, nie dlatego, że wrzuciła najwięcej, ale że wrzuciła swój ostatni grosz.

Węzeł gordyjski, czyli niezwykle skomplikowana sprawa, którą należy rozstrzygnąć w sposób radykalny, śmiały, stanowczy.

         W stolicy Frygii, Gordion, stał królewski wóz, którego jarzmo było przywiązane do dyszla niezwykle skomplikowanym węzłem. Według podania, ten kto go rozwiąże, zostać miał królem Azji Mniejszej. Aleksander Wielki w czasie zdobywania Wschodu rozwiązał problem w 334 r. p.n.e., jednak nie rozwiązując węzła, ale go przecinając mieczem.

Wieprzak z trzody Epikura, czyli człowiek, który ugrzązł w zmysłowych uciechach cielesnych.

         "Wieprzak z trzody Epikura" jest tłumaczeniem łacińskiego „Epicuri de grege porcus” z listu Horacego (1, 1). Grecki filozof Epikur (341-271 r. p.n.e.) był materialistą głoszącym zasadę rozumnego dążenia do szczęścia (tzw. eudajmonizm). Daleki był od grubego, zmysłowego, rozpustnego materializmu. Niektórzy jednak jego szkole przypisują taką prostacką zmysłowość, a niesłusznie.

Wierna jak Penelopa, czyli dozgonnie wierna żona, wzór stałości uczuć małżeńskich.

         Penelopa, żona Odyseusza, przez dwadzieścia lat oczekiwała powrotu męża spod Troi. Zalotników zwodziła przy pomocy podstępu: przyrzekła wybrać jednego z nich na męża, kiedy ukończy tkać szatę dla swego teścia; aby odwlec ukończenie pracy, pruła nocą to, co utkała w dzień. (zob. Odyseja)

Wieża Babel, czyli zamęt, bezład; wielojęzyczne zbiorowisko ludzi.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 11, 4-9) ludzie w swoim zadufaniu postanowili wybudować wieżę sięgającą nieba. Bóg ukarał ich pychę mieszając im języki, przez co nie potrafili się ze sobą porozumieć i ukończyć budowy.

Wóz Tespisa, czyli objazdowy teatr.

         Tespis był najdawniejszym tragediopisarzem attyckim, który podobno objeżdżał miasta greckie na swoim wozie i dawał przedstawienia teatralne.

W ramionach Morfeusza, czyli w głębokim śnie.

         Morfeusz był jednym z synów Hypnosa (Snu) zsyłającym marzenia senne o ludzkich kształtach. Bracia Morfeusza, Ikelos i Fantasos, zsyłali sny o zwierzętach i przedmiotach.

Wyrocznia pytyjska zob. Pytia.

Zakazany owoc, czyli rzecz nęcąca, ale niedostępna z powodu zakazu.

         Według Biblii (Księga Rodzaju 2, 16-17) z wszystkich owoców rajskich drzew można było jeść, ale z "drzewa poznania dobrego i złego" spożywać Adamowi i Ewie nie było wolno, co tym bardziej było powodem pokusy.

Złoto Midasa, czyli nieszczęście przesadnego bogactwa niewłaściwie wykorzystywanego.

         Midas był legendarnym królem Frygii, któremu Dionizos na jego własną prośbę dał moc przemieniania w złoto wszystkiego, czego się dotknął.

Złoty wiek, czyli okres świetności, największego rozkwitu.

         Według mitologii greckiej i rzymskiej historia ludzkości przebiegała od czasów najlepszych, swoistego raju, kiedy to bogowie żyli w szczęściu w bliskości szlachetnych ludzi. Był to okres złoty. Po nim nastąpił wiek srebrny, mniej od złotego szlachetny, ponieważ ludzie stawali się gorsi. Wiek następny, brązowy, to okres wojen i klęsk. Obecnie żyjemy w wieku żelaznym, kiedy to wrogość, krzywda i nieszczęścia panują, zrażeni zaś bogowie nie schodzą do ludzi na ziemię. Tęsknota za złotym wiekiem, wiekiem panowania Saturna, corocznie była przypominana w czasie Saturnaliów, świąt ku czci Kronosa (rzymskiego Saturna).

Życie bukoliczne (idylliczne), czyli szczęśliwe życie w urokach wsi, beztroskie, spokojne, pogodne.

         "Bukoliczny", czyli pasterski, "idylliczny" - poemacik  jak z obrazka, to formy drobnych wierszy opisujących uroki sielskiego życia wiejskiego, za którym tęsknili i tęsknią mieszkańcy dużych i głośnych miast.